Πρωινό στο σπίτι του Φραντς Λιστ με Μπετοβενική σονάτα...

 "Ein Matinée bei Liszt", Joseph Kriehuber, 1846

Joseph Kriehuber self portrait

Ο Joseph Kriehuber υπήρξε  ένας από τους σπουδαιότερους ζωγράφους-λιθογράφους της εποχής του!

Γεννήθηκε σαν σήμερα, 14 Δεκεμβρίου 1800, και απεικόνισε πλήθος προσωπικοτήτων, ανάμεσά τους και μουσικούς...Μπετόβεν, Μπερλιόζ, Σούμπερτ, Λιστ...

Η παραπάνω λιθογραφία του Kriehuber έχει τίτλο: "Ένα πρωινό στο σπίτι του Λιστ" και αποτυπώνει μια μουσική συνάντηση με τον Λιστ στο πιάνο και εκ δεξιών τον διάσημο βιολιστή Heinrich Wilhelm Ernst με το βιολί ανά χείρας καθισμένο στην πολυθρόνα, τους Czerny και Berlioz όρθιους να παρακολουθούν, και αριστερά τον ίδιο το λιθογράφο, Kriehuber με το μπλοκ και τη γραφίδα του.

Ο βιρτουόζος Λιστ εκτελεί -όπως αναγράφεται- σε ένα πιάνο Graf, της γνωστής εταιρείας του αυστρο-γερμανού κατασκευαστή Conrad Graf, που τα πιάνα του -πλην του Λιστ, χρησιμοποιήθηκαν από τους Μπετόβεν, Σοπέν, Κλάρα Σούμαν, μεταξύ άλλων.

Λεπτομέρεια με την παρτιτούρα από το εικαστικό: Ein Matinée bei Liszt"

Αν εστιάσουμε στην παρτιτούρα διακρίνουμε και το έργο που ερμηνεύει ο Λιστ: "Μπετόβεν-Σονάτα σε Λα ύφεση".

(Ας θυμηθούμε πως ο Λιστ μέχρι τα βαθιά γηρατειά του αναφερόταν στον κορυφαίο συνθέτη ως το μεγάλο του ιδεώδες, τον πρωτεργάτη του καλλιτεχνικού του σύμπαντος).

Προτείνω να ακούσουμε την "Piano Sonata No. 12 in A♭ major, Op. 26", που ο τιτάνας συνέθεσε το 1800 προς τιμήν του  πρίγκιπα και πάτρονά του, Karl von Lichnowsky.

Αναπτύσσεται σε τέσσερις κινήσεις:

Andante con variazioni 

Scherzo, allegro molto 

Maestoso andante, marcia funebre 

Allegro, Rondo 

Το ασυνήθιστο σε αυτή την τετραμερή σονάτα είναι ότι κανένα από τα μέρη της δεν είναι γραμμένο στην κλασική μορφή σονάτας με τις τρεις κύριες ενότητες:  έκθεση, ανάπτυξη, επανέκθεση, που χρησιμοποιείτο ευρέως από τα μέσα του 18ου αι. 

Ξεχωρίζει με την αντισυμβατική δομή της.
Ξεκινά με αργό μέρος,  ένα σύνολο πέντε παραλλαγών πάνω στο θέμα, ενώ στο τρίτο μέρος ενσωματώνει ένα πένθιμο εμβατήριο, το οποίο "προοιωνίζεται" από την τρίτη παραλλαγή του πρώτου μέρους. Ο ίδιος ο συνθέτης δίνει στην παρτιτούρα του την ένδειξη: "Marcia Funebre, που σχετίζεται με τον θάνατο ενός ήρωα".

Ο Μπετόβεν την περίοδο σύνθεσης της σονάτας

Κι ενώ ο Μπετόβεν στις περισσότερες 4μερείς σονάτες του υιοθετεί αργό ρυθμό σε διαφορετική κλίμακα για το δεύτερο μέρος και τριμερή φόρμα για το τρίτο μέρος, στη Σονάτα Ν.12, η δεύτερη και η τρίτη κίνηση αλλάζουν ρόλους. Έτσι, η δεύτερη κίνηση ακολουθεί τον τριμερή ρυθμό και  η τρίτη είναι αργή πάνω στην ομώνυμη ελάσσονα.
Η Σονάτα ολοκληρώνεται με ένα σύντομο, που όμως βρίθει ρυθμικών καινοτομιών, ρόντο.

Χαρακτηριστικές είναι οι παρατηρήσεις του σπουδαίου πιανίστα András Schiff :
"οι παραλλαγές του πρώτου μέρους είναι λακωνικές, όλες με αισθητά διαφορετικό χαρακτήρα. Ο Μπετόβεν παίρνοντας μια απλή λαϊκή μελωδία εμπνέει εκλεπτυσμένες αρμονίες και μια πλούσια σειρά από διαθέσεις: ποιμενική, χαρούμενη, διαλογιστική, συγκρουσιακή, ελπιδοφόρα..."

Το Scherzo του δεύτερου μέρους αποτελεί κατά τον Schiff έναν ευφάνταστο τρόπο μετάβασης  από την ποιμαντική στην ηρωική διάθεση. Έτσι, στο τρίτο μέρος με το "Marcia funebre"  ο Μπετόβεν δηλώνει τη βαθιά τραγικότητα του μέρους, χωρίς όμως να γίνεται συναισθηματικός. 

Πολλές είναι οι εικασίες σχετικά με τον ήρωα, ο οποίος θρηνείται. Πολλοί λένε πως ο τιτάνας εμπνεύστηκε το μέρος από τους επαναστατικούς πολέμους που μαίνονταν στην Ευρώπη εκείνη την εποχή. Ο András Schiff δίνει τη δική του εκδοχή και με δεδομένο πως ο Μπετόβεν αγαπούσε πολύ τον 'Όμηρο και τα έπη του, εικάζει πως η "έμπνευση προήλθε από την Ιλιάδα και τους θανάτους του Έκτορα και του Αχιλλέα, καθώς  σε αυτό το μέρος αναδύεται το άφθαστο και ευγενές μεγαλείο της ηρωικής ψυχής!"

Σχετικά με το Allegro του τέταρτου μέρους, που μπέρδεψε πολλούς με την ευφρόσυνη αίσθηση που αναδύει, ο Schiff υποστηρίζει: "μου θυμίζει τα έπη του Τζον Φορντ, την ασυνήθιστη ιδιοσυγκρασία των ηρώων του, την παράθεση των συγκρούσεων και τον τρόπο που αντιπαραθέτει το υψηλό με το γελοίο. Ο ήρωας πεθαίνει και θάβεται, βρίσκεται στο χώμα, κι οι υπόλοιποι επιστρέφουν στην κανονικότητά τους. Θάνατος και ζωή, τα δυο άκρα της ανθρώπινης ύπαρξης...Έτσι, ακούγονται χαρούμενα μοτίβα ως φινάλε, μοτίβα ελπίδας, καθώς η ζωή συνεχίζεται..."

Τη διάλεξη του András Schiff για την 4μερή Σονάτα μπορείτε να ακούσετε εδώ.

Η συγκεκριμένη Μπετοβενική σονάτα ήταν η αγαπημένη του Φρειδερίκου Σοπέν και θαυμάστηκε τόσο, που τη δομή της υιοθέτησε στη δική του Σονάτα σε σι ύφεση, όπου ακούγεται και το περίφημο "Funeral March" του.

Απολαμβάνουμε τη σύνθεση από τον Σβιάτοσλαβ Ρίχτερ, μετέχοντας νοερώς θεατές-ακροατές σ'αυτό το μουσικό "Πρωινό στο σπίτι του Λιστ":

Beethoven: "Piano Sonata No. 12 in A♭ major, Op. 26":