O Tσιμαρόζα, η Τσαρίνα και η πόλη της Αθήνας...

Η πόλη των Αθηνών χτίστηκε υπό την επίβλεψη του πρώτου βασιλιά της, Κέκροπα. 

Δύο ήταν οι θεοί που διεκδικώντας το όνομά της, ήρθαν με τα δώρα τους.

Πρώτος ο βασιλιάς της θάλασσας Ποσειδώνας, χτύπησε με δύναμη την τρίαινά του πάνω στο βράχο κι ευθύς δημιουργήθηκε πηγή, απ' όπου ξεπήδησε αλμυρό νερό, δηλώνοντας πως αν η πόλη ονομαζόταν Ποσειδωνία θα γινόταν θαλασσοκράτειρα!
Η Αθηνά πλησίασε...Σήκωσε αποφασιστικά το ακόντιό της και χτύπησε και κείνη στο βράχο. Στο σημείο φύτρωσε μια ελιά φορτωμένη καρπούς. Η θεά της σοφίας ήθελε να δηλώσει πως αν η πόλη ονομάζονταν Αθήνα θα γινόταν πόλη της γνώσης, όπου θα ανθίζει πάντα η ομορφιά, οι τέχνες και τα γράμματα. 

Ο Κέκροπας δεν καταλάβαινε και βρέθηκε σε δίλημμα. Έτσι, ζήτησε τη βοήθεια του  Μαντείου. Όταν δόθηκαν οι ερμηνείες, οι πολίτες επέλεξαν την Αθηνά και την ελιά της.

Αυτός ο σαγηνευτικός μύθος ανάμικτος με άλλους για την πόλη των Αθηνών εμπνέουν στον Domenico Cimarosa, έναν από τους επιφανέστερους συνθέτες της Ναπολιτάνικης Σχολής την καντάτα του: "­Atene edificata - Χτίσιμο των Αθηνών".

Ο Τσιμαρόζα γεννήθηκε στην Aβέρσα της Καμπανίας στις 17 Δεκεμβρίου 1749 και διακρίθηκε για τις κωμικές του όπερες, που θεωρούνται οι ωραιότερες του είδους μετά από κείνες του Μότσαρτ. Έργα που γνώρισαν αξιοσημείωτη επιτυχία και ανέβηκαν στα μεγαλύτερα Ευρωπαϊκά θέατρα. 

Η φήμη του Τσιμαρόζα υπήρξε αξεπέραστη καθ' όλη τη διάρκεια του 19ου αι.  

Ο Ευγένιος Ντελακρουά δήλωνε πως προτιμούσε τη μουσική του ιταλού ακόμα κι από κείνη του Μότσαρτ υποστηρίζοντας πως:

"...κανένας άλλος μουσικός δεν έχει αυτή τη συμμετρία, την εκφραστικότητα, την ευγένεια και την τρυφερότητα, μα πάνω απ 'όλα την ασύγκριτη κομψότητα του Τσιμαρόζα",
ενώ μέγας θαυμαστής του υπήρξε ο γάλλος συγγραφέας Σταντάλ, ο οποίος θεωρούσε τον ιταλό δημιουργό ως τον "Μολιέρο των συνθετών. Ο Τσιμαρόζα, ο Μότσαρτ και ο Σαίξπηρ υπήρξαν τα μόνα πάθη της ζωής μου. Λάτρεψα τον Τσιμαρόζα..., έλεγε.

Η φήμη του Τσιμαρόζα είχε εκτοξευτεί τόσο, που η φιλότεχνη Αικατερίνη η Μεγάλη τον προσκάλεσε στην Αγία Πετρούπολη να αναλάβει τη θέση του αρχιμουσικού στη ρωσική αυλή.
Εκεί, ο συνθέτης δούλεψε τέσσερα χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων συνέθεσε την καντάτα "Αtene Edificata" με λιμπρέτο προσαρμοσμένο στον ελληνικό μύθο που αφηγείται την ίδρυση της Αθήνας, παραπέμποντας στον διαφωτισμό της Ρωσίας υπό την Αικατερίνη.
Ήταν ένα τρόπος να  επαινεθούν οι στρατιωτικοί χειρισμοί της Αικατερίνης στην Κριμαία, μια περιοχή, που πολλοί σύγχρονοι της αυτοκράτειρας αποκαλούσαν Αθήνα του Νότου. Ο Τσιμαρόζα παραλληλίζει τη δημιουργία της Αθήνας με τα προγράμματα  οικοδόμησης και ανάπτυξης της τσαρίνας στη νεοκατακτημένη Κριμαία.

Η μονόπρακτη καντάτα με εισαγωγή, είναι για 4 φωνές (για τους ρόλους: Κέκροπα, Αγλαύρου, Μαντείου και Νισίας), χορωδία και μικρό ορχηστρικό σύνολο κι αναπτύσσεται με πλούσιων μελωδιών άριες και ντουέτα, καθώς και εντυπωσιακά ρετσιτατίβι, όλα εμπνευσμένα μέρη που ενισχύουν τον περιγραφικό χαρακτήρα της σύνθεσης.

Η πρεμιέρα της καντάτας το 1788 προκάλεσε τον έντονο θαυμασμό της Αικατερίνης καθώς και των φιλότεχνων ευγενών που παρακολούθησαν την παράσταση. Λέγεται πως για μεγάλο διάστημα ήταν θέμα συζήτησης της Αυτοκράτειρας με τον τότε αγαπημένο της, πρίγκιπα Γκριγκόρι Ποτέμκιν, που ήταν και κείνος μουσικολάτρης, βαθύς γνώστης της σοβαρής μουσικής της εποχής, καθώς και της όπερας.

Αξιοπρόσεκτη είναι  η ποικιλία των θεμάτων του Τσιμαρόζα αλλά και η εξέλιξη της ορχηστρικής γραφής. Η καινοτομία της χρήσης του κλαρινέτου από τον Μότσαρτ και η χρήση τρομπετών βοήθησαν τον Τσιμαρόζα να εμπλουτίσει με νέα ορχηστρικά χρώματα τις συνθέσεις του, κάνοντας -ιδιαίτερα τις ουβερτούρες- ακόμα λαμπρότερες και πιο ελκυστικές.
Απολαμβάνουμε την εισαγωγή της καντάτας με τις ζωηρές θεματικές ιδέες, την ορχηστρική λαμπρότητα και τις ξαφνικές δυναμικές μεταπτώσεις να ενθουσιάζουν τον ακροατή.

Domenico Cimarosa: "Atene edificata - Overture"

Παλαιότερο κείμενο για τον Τσιμαρόζα μπορείτε να διαβάσετε εδώ.