Milano saluta Abbado!

 

«Ακούτε!» είναι ίσως η λέξη που χρησιμοποιούσε συχνότερα στις πρόβες ο Κλαούντιο Αμπάντο…

«Ακούτε!!, αυτό είναι το πιο σημαντικό, ν’ακούτε τη μουσική ... να ακούτε ο ένας τη μουσική του άλλου..Μονάχα έτσι προκύπτει γνήσια επικοινωνία και δέσιμο μεταξύ σας»… 

Σε αντίθεση με τον αυταρχικό Τοσκανίνι, ο Αμπάντο ήταν οικείος, φιλικός και ευγενής με τους μουσικούς.

Ήταν επτά χρονών, όταν άκουσε στη Σκάλα του Μιλάνου τα Νυχτερινά του Ντεμπισί..Ήχοι και μελωδίες, που τού γέννησαν την επιθυμία να γίνει μαέστρος!

Είκοσι πέντε χρόνια αργότερα, εκεί, στον ίδιο χώρο της Σκάλας θα έκανε το ντεμπούτο του με την Τρίτη του Μάλερ, συνθέτη, έργα του οποίου ηχογράφησε πολλές φορές!
Έφηβος ων, βλέποντάς τον και συνομιλώντας μαζί του, ο Μπερνστάιν του δήλωσε πως από τα «μάτια φαίνεται η λατρεία του για τη μουσική και θα διαπρέψει στο πόντιουμ!»

Ο Αμπάντο δούλευε πολύ και μιλούσε λίγο…
Με τους μουσικούς του προτιμούσε την επικοινωνία με τα μάτια, τα χέρια και τις κινήσεις του σώματος…Άφηνε τη μουσική να μιλάει για κείνον.

Το 1982 ίδρυσε τη «Φιλαρμονική της Σκάλας» για την εκτέλεση ορχηστρικών έργων και παρέμεινε στην υπηρεσία της μέχρι το 1986…
Κάθε του συναυλία άγγιζε τα ουράνια ύψη της λαμπρότητας και της αποκάλυψης.
Οι ερμηνείες του ξεχώριζαν για το βαθύ τους συναίσθημα, συνδυάζοντας την ακρίβεια και το βάθος των Γερμανών με τη ζεστασιά και το πάθος των Ιταλών.

Αποτελεί παράδοση από τα χρόνια του Τοσκανίνι, στη «Σκάλα» και μπρος σε άδεια καθίσματα να εκτελείται επικήδεια μουσική στη μνήμη κάθε μεγάλου μαέστρου που πέρασε από κει.
Έτσι μία εβδομάδα μετά το θάνατό του και υπό την μπαγκέτα του Ντάνιελ Μπαρενμπόιμ εκτελέστηκε το «Marcia Funebre» από την Ηρωική του Μπετόβεν μπρος στα άδεια καθίσματα του Μιλανέζικου Θεάτρου, ενώ πλήθος κόσμου παρακολουθούσε συγκινημένο ακριβώς απ’έξω στην πλατεία όπου είχαν στηθεί γιγαντοοθόνες.

Ο Κλαούντιο Αμπάντο υπήρξε μια εμπνευσμένη καλλιτεχνική προσωπικότητα, ένας κορυφαίος του βάθρου, που η απώλειά του στις 20 Γενάρη 2014 άφησε κενό που δύσκολα αναπληρώνεται...,
Γιατί ήταν ένας αφιερωμένος -με ευλάβεια σχεδόν- υπηρέτης στην Τέχνη του...
Όπως έλεγε:

"Όταν ακούω μουσική, δεν κάνω τίποτε άλλο... Η μουσική δεν είναι συνοδευτική... 

Είναι μια παρουσία που απαιτεί ολοκληρωτική αφοσίωση. 

Απαιτεί απόλυτη προσοχή για να λειτουργήσει!..."

Στη Μarcia funèbre  βιώνεις τραγωδία χωρίς λύτρωση. Τα δεινά που αποτυπώνει ο Μπετόβεν στο επιβλητικό adagio assai του, ξεπερνούν το απλό πένθος ενός χαμένου φίλου. Αυτή η απώλεια εγκλωβίζει την ίδια την ψυχή της Τέχνης...Την βαριά τραυματισμένη από το θάνατο ενός εμπνευσμένου τέκνου της...
Το μέρος ανοίγει με την υποβλητική επίσημη επικήδεια πομπή με τα έγχορδα να προελαύνουν αυστηρά. Στη συνέχεια και με μεγαλοπρέπεια, το όμποε  αναλαμβάνει την ηχητική σκιαγράφηση των συναισθημάτων της οδύνης...

Αλκυονίδες μέρες: οι μύθοι και η Αλκυόνη του Μarais...

"Alcyone", Herbert Draper

"ΧΑΙΡΕΦΩΝ: Ποια φωνή μας ήλθεν, Σωκράτη, μακρυά από τα ακρογιάλια, εις εκείνο το ακρωτήριον; Πόσον ώμορφη είναι να την ακούη κανείς. Ποίον ζώον τάχα να είναι; Διότι είναι άφωνα, καθώς είναι γνωστόν, όσα ζουν εις το νερό.

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Είναι κάποιο θαλασσινό πουλί, Χαιρεφών, που το ονομάζουν αλκυόνα, πολύθρηνον και πολύδακρυ, διά το οποίον κάποιος παλαιός θρυλείται μύθος μεταξύ των ανθρώπων. Λέγουν, πως κάποτε ήτο γυναίκα, κόρη του Αιόλου του Έλληνος, και ότι εθρηνούσεν από πολλήν αγάπην τον νεαρόν της άνδρα, που απέθανε, τον Κήυκα τον Τραχίνον, τον υιόν του Εωσφόρου του αστέρος, ώμορφο παιδί ωραίου πατέρα. Έπειτα δε πως έγεινε πτερωτή από κάποιαν θείαν θέλησιν και ότι παρόμοια με πουλί πετά επάνω από τα πελάγη, αποζητούσα εκείνον, που και αν σε όλην την γην επλανήθη, δεν ημπόρεσε να τον εύρη.

ΧΑΙΡΕΦΩΝ: Αυτό, διά το οποίον μου ομιλείς, είναι η αλκυών; Ποτέ ως τώρα δεν είχα ακούση την φωνήν της· αλλά σαν κάτι ξένον πραγματικά την άκουσα. Αληθινά, πόσον θρηνητικήν αφήνει φωνήν. Τίνος μεγέθους τάχα να είναι, Σωκράτη;

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Όχι μεγάλου. Μεγάλην όμως διά την αγάπην προς τον άνδρα της έλαβεν από τους θεούς τιμήν, διότι κατά την εποχήν, που κλωσίζουν, συμπίπτουν και αι Αλκυονίδες ημέραι, που μέσα εις τον χειμώνα είναι παρόμοιαι με καλοκαιρινάς. Τέτοια ημέρα είναι και η σημερινή περισσότερον από κάθε άλλην. Δεν βλέπεις πόσον καθαρός είναι ο ουρανός, ατάραχη δε και γαλήνιος, ωσάν καθρέπτης, όλη η θάλασσα;"

(Λουκιανός: "Αλκυών ή περί μεταμορφώσεως", μτφ. Α. Λιμπεροπούλου-archive)

"Ο Κύηκας αποχαιρετά την Αλκυόνη"
(μεσαιωνικό χειρόγραφο)

Μπορεί να έχει πολλή παγωνιά, όμως ο καιρός είναι θαυμάσιος αυτό το διάστημα!
Ηλιόλουστες είναι οι τελευταίες μέρες, χωρίς να φυσούν άνεμοι, καθάριος ο ουρανός και "ατάραχη, γαλήνια, σαν καθρέπτης, όλη η θάλασσα", όπως γράφει και ο Λουκιανός...

Αλκυονίδες μέρες, φίλοι μου!
Θεϊκό χάρισμα γαλήνης και νηνεμίας καταμεσής της χειμωνιάς, όπως κι ο Αριστοφάνης, αναφέρει:

Ποσειδώνας:

"...των θεών αν είστε φίλοι,

βροχής νερό θα βρίσκετε στους λάκκους

και μέρες αλκυονίδες θα περνάτε..."

("Όρνιθες", Αριστοφάνη)

Richard Wilson: "Ceyx and Alcyone"

Σήμερα μπορεί να είναι πουλί, ένα πανέμορφο ψαροπούλι, όμως κάποτε, λέει ο πανάρχαιος μύθος, η Αλκυόνη ήτανε γυναίκα. Κόρη του Αίολου, θεού των ανέμων, και σύζυγος του Κύηκα. Το ζευγάρι καυχιόνταν πως ήταν ισάξιοι με το Δία και την Ήρα, κάτι που εξόργισε τους θεούς, που για την ασέβειά τους μεταμόρφωσαν τον Κύηκα σε πτηνό.
Απελπισμένη η Αλκυόνη έτρεχε δεξιά-αριστερά να βρει τον αγαπημένο της. Οπότε, οι Ολύμπιοι θεοί την λυπήθηκαν και την μεταμόρφωσαν και αυτήν σε πουλί, τη γνωστή μας αλκυόνα. Από τότε ζούσε σαν πουλί, που όμως δεν μπορούσε να αναπαραχθεί καθώς γεννούσε τα αυγά της το χειμώνα και τα κύματα της θάλασσας παρέσερναν τη φωλιά της. Ο Δίας, αποφάσισε να την βοηθήσει αλλάζοντας για χάρη της τα καιρικά φαινόμενα...Για δυο εβδομάδες μέσα στο καταχείμωνο, για όσες ημέρες δηλαδή η αλκυόνα κλωσά τ' αυγά της, η θάλασσα γαληνεύει και οι άνεμοι κοπάζουν. Είναι οι "Αλκυονίδες μέρες", που με όλο το συμβολισμό τους αναφέρει στο ωραίο του δίστιχο ο ποιητής μας:

"Και στης ζωής τους πιο βαρείς χειμώνες

αλκυονίδες μέρες καρτερούν"

(Γεώργιος Δροσίνης)

Σαν πουλί, η Αλκυόνη είναι πολύ εντυπωσιακή με τα ζωηρά, ιδιαίτερα χρώματα στο φτέρωμά της. Το έντονο μπλε της ράχης της με την κοκκινωπή απόχρωση στο στήθος, δημιουργούν μια υπέροχη χρωματική αντίθεση, που συναρπάζει.

Σχετικά, οι Βόρειοι λαοί στο μεσαίωνα αφηγούνταν ένα θρύλο που ήθελε γκριζωπό το αρχικό χρώμα της Αλκυόνης. 
Όταν έγινε ο Βιβλικός κατακλυσμός, το όμορφο πουλί πέταξε στον ουρανό για να παρατηρήσει τα νερά από ψηλά. Έφτασε τόσο κοντά στον ήλιο, που το στήθος της τσουρουφλίστηκε από τις φλογερές του ακτίνες και η ράχη της πήρε το βαθυγάλανο από το χρώμα του ουρανού...

***

Από τον τρόπο που ο Οβίδιος μεταφέρει το μύθο της Αλκυόνης και του Κύηκα στις "Μεταμορφώσεις" του εμπνέεται ο Μαρέν Μαραί τη μουσική του τραγωδία: "Alcyone".

"Η Αλκυόνη βρίσκει το ξεβρασμένο πτώμα του Κύηκα"
(ανάγλυφο στο Lotherton Hall)

 

Ο γάλλος συνθέτης παρουσίασε την όπερα το χειμώνα του 1706 στο Βασιλικό Θέατρο των Παρισίων. Η ανταπόκριση του κοινού ήταν ενθουσιώδης με την "Αλκυόνη" να θεωρείται ως σήμερα ο μεγαλύτερος θρίαμβος του Mαραί. Ο συνθέτης ήταν πενήντα ετών και βρισκόταν στο απόγειο της καριέρας του. Μόλις είχε αναλάβει τη θέση του αρχιμουσικού στην όπερα τη Γαλλικής πρωτεύουσας και η σύνθεση γράφτηκε για να τιμηθεί για τη νέα του θέση. Ο Μαραί ακολουθεί την παράδοση του Λυλλί με τους καθιερωμένους χορούς, ζίγκα, σαραμπάντ, μινουέτο....
Το λιμπρέτο εστιάζει στο αγαπημένο ζευγάρι, που προκάλεσε φθόνο στον Φόρβα, εχθρού του Αίολου. Με μαγικά ξόρκια και κατά τη διάρκεια θαλασσινού ταξιδιού προκάλεσε τρικυμία με αποτέλεσμα να πνιγεί ο Κύηκας. Όταν η Αλκυόνη είδε το ξεβρασμένο πτώμα του στην ακτή, αυτοκτόνησε. 

Η παρτιτούρα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις περιγραφικές σκηνές της.
Είναι γνωστή καταρχήν για το "Εμβατήριο των Ναυτών" μια ζωηρή, ρυθμικά χορευτική μελωδία, που ακούγεται στην τρίτη Πράξη.

Marin Marais: "Alcione, Act III - Marche pour les Matelots":

Επίσης η μουσική τραγωδία είναι δημοφιλής και για την περίφημη "Σκηνή της καταιγίδας" στην τέταρτη πράξη. 

H σκηνή της καταιγίδας
(british museum)

Ήταν τέτοια η επιτυχία, που για καιρό συζητιόταν ότι χωρίς αυτή τη σκηνή "η νέα όπερα θα είχε την ίδια μοίρα με το πλοίο"!
Υπερβολή, φυσικά, αλλά πρέπει να αναγνωριστεί ότι ο Mαραί επιστράτευσε νέους και ευφάνταστους συνδυασμούς οργάνων προκειμένου να πετύχει πιστή απεικόνιση του φυσικού φαινομένου.
Πρόσθεσε ένα κοντραμπάσο στην ορχήστρα του, το πρώτο που βρέθηκε σε παρτιτούρα γαλλικής όπερας.
Πήρε επίσης λεπτές χάλκινες επιφάνειες ώστε από την παλμική τους δόνηση να παράγεται συνεχής, πνιχτός ήχος που να προσομοιάζει με ανεμοθύελλα. Επίσης πρόσθεσε περιστρεφόμενο κύλινδρο με μανιβέλα, τύμπανα με χαλαρή μεμβράνη ώστε το ρολάρισμα να είναι διαρκές και να παρέχει έναν ήχο απειλητικό που συνδυαστικά με τους ήχους στις ψηλές περιοχές στα βιολιά και στα όμποε, να φέρνει επί σκηνής "όλη τη οργή των κυμάτων, τη θαλασσοταραχή και τον μανιασμένο άνεμο, που βρυχάται και σφυρίζει".

Marin Marais: "Alcione, Act IV-Tempest scene":

Η μουσική τραγωδία ολοκληρώνεται με μια παρέμβαση από πλευράς λιμπρετίστα προκειμένου να υπάρξει αίσιο τέλος στο μύθο:

Ο θεός της θάλασσας επαναφέρει στη ζωή τους ερωτευμένους και τους χρίζει υπεύθυνους για την ηρεμία των θαλασσών.
Η τελική σκηνή ξεκινά με την άρια του Ποσειδώνα: "Έρχομαι να σας ελευθερώσω από τη σκληρή μοίρα".
Ακολουθεί το τρίο Αλκυόνης-Κύηκα-θεού: "Ω, ξαναβλέπω τον Κύηκα/Αλκυόνη!".
Όλοι συμμετέχουν στη γιορτή: "Τραγουδήστε, θεότητες του κύματος".

Στα πρότυπα του Λυλλί και με μια ρυθμική σακόν κλείνει η μουσική τραγωδία.
 Ο Μαραί δημιουργεί έξυπνες μελωδικές παραλλαγές, με επεισόδια που άλλοτε εστιάζουν στη γαλήνη της ατμόσφαιρας και της ψυχής κι άλλοτε ηχούν απαλά με αύρα γλυκιάς μελαγχολίας.
Πάντα όμως με άφθαστη ποιητικότητα...

Marin Marais: "Alcione, Act V - Chaconne":

Η σύνθεση ολοκληρωμένη σε διεύθυνση του Jordi Savall: 

Καλημέρα σε όλους τους φίλους με θετική διάθεση και το αισιόδοξο μήνυμα, που μεταφέρουν οι Αλκυονίδες μέρες. Ακόμα και στα ζόρια, μέσα στη "βαρυχειμωνιά" των ταλαιπωριών υπάρχουν στοιχεία, καταστάσεις, άνθρωποι, που μας δίνουν θάρρος και δύναμη γι' απαντοχή...

Άγιος Αντώνιος: εμπνεύσεις από Νταλί και Χάρρισον

 

Καλημέρα και Χρόνια Πολλά στους εορτάζοντες!

Μια αναφορά στον Άγιο Αντώνιο ταιριάζει σήμερα, τον Άγιο πρώτο ασκητή του Χριστιανισμού, που στην έρημο παίδευσε την ψυχή του και τιθάσευσε πάθη και πειρασμούς.

"Οι πειρασμοί του Αγίου Αντωνίου": Σαλβαντόρ Νταλί

Πασίγνωστο και ιδιαίτερο έργο, με το οποίο πρώτη και μοναδική φορά, έλαβε μέρος σε διαγωνισμό ο διάσημος καλλιτέχνης, διαγωνισμό που μάλιστα έχασε από τον Max Ernst..
Στον πίνακα, ο καλλιτέχνης εμπνέεται από το ομώνυμο έργο του Φλωμπέρ και ο πειρασμός εμφανίζεται στον Άγιο Αντώνιο αρχικά με τη μορφή αλόγου, σύμβολο δύναμης.Η ένταση της σύνθεσης συγκεντρώνεται στο άλογο, που στηρίζεται στα δυο πισινά του πόδια, χλιμιντρίζει και επιδεικνύει την ισχύ, την κυριαρχία και τη δύναμή του.
Στη συνέχεια, και με μορφή ελέφαντα οι υπόλοιποι πειρασμοί .
Ο πρώτος μεταφέρει στην πλάτη του το χρυσό κύπελλο του πόθου, απ΄το οποίο αναδύεται μια γυμνή γυναίκα, εικόνα, που τονίζει τον ερωτικό χαρακτήρα της σύνθεσης. Οι άλλοι ελέφαντες μεταφέρουν μεγαλοπρεπή, επιβλητικά, χρυσοποίκιλτα κτίρια στις πλάτες τους, όλα πειρασμοί των Αντώνηδων της σύγχρονης εποχής.


Στη σύγχρονη λόγια μουσική του 20ού αιώνα ανήκει και ο Λου Χάρρισον, μαθητής και οπαδός του Σαίνμπεργκ στις δωδεκαφθογγικές τεχνικές, περισσότερο γνωστός για τους πειραματισμούς του πάνω στους μικροτόνους.
Νομίζω ταιριάζει στην εκκεντρικότητα ως καλλιτεχνική φυσιογνωμία στον υπερρεαλιστή Νταλί γι'αυτό και αποφάσισα να συνδυάσω το εικαστικό με αντίστοιχο έργο του Χάρρισον, ο οποίος συνέλαβε την ιδέα της σύνθεσής του

"Mass to St. Anthony",

όταν ο Χίτλερ εισέβαλε στην Πολωνία το 1939.

Πρόκειται για φωνητικό έργο με κρουστά, με στόχο την έκφραση της οργής αρχικά, και στη συνέχεια της ελπίδας.

Ο αρχικός σχεδιασμός ήταν να ακολουθηθεί το τυπικό της Λειτουργίας της Δυτικής εκκλησίας με τα 5 μέρη:

I: Kyrie

II: Gloria

III: Credo

IV: Sanctus

V: Agnus Dei

Ο συνθέτης ολοκλήρωσε τις δυο πρώτες κινήσεις και φύλαξε τη σύνθεση στο συρτάρι.
Εκεί έμεινε για 13 ολόκληρα χρόνια, όταν ανασύρθηκε για να επεξεργαστεί εκ νέου.Τα κίνητρά του ήταν απολύτως ρεαλιστικά: ανησυχούσε μάλλον πως τα κρουστά δεν θα επιτρέπονταν να ακουστούν εντός της εκκλησίας.

Σ'αυτήν την αναθεώρηση ενίσχυσε ηχοχρωματικά προσθέτοντας πίκολο το εναρκτήριο, δραματικό "Κύριε" που εκτελεί το γρηγοριανό άσμα σε τύπο πολεμικού εμβατηρίου.
Στο "Γκλόρια" η μελωδία συνοδεύεται από ήχους κουδουνιών μιμούμενα τον ήχο των εκκλησιαστικών καμπανών.[Ίσως εδώ ο Χάρρισον να κινήθηκε επηρεασμένος από τη μελέτη του σχετικά με την ινδονησιακή ορχήστρα Γκαμελάν]

Η "Λειτουργία του Αγίου Αντωνίου" είναι έργο εξαιρετικής ομορφιάς, επιβλητικό και υποβλητικό συγχρόνως.
Ξεκινά δραματικά με το ύφος να μεταμορφώνεται σταδιακά κατά την μελωδική εξέλιξη αναδύοντας γαλήνιο και ειρηνικό συναίσθημα... Η χορωδιακή επεξεργασία δίνει ένα διάφανο, θαυμάσιο αποτέλεσμα με τα έγχορδα, την άρπα και τις τρομπέτες να υποστηρίζουν φωνητικές γραμμές εμπνευσμένες από ψαλμωδίες, οι οποίες ενίοτε αντικατοπτρίζουν και πινελιές τζαζ, είδος που ο Χάρρισον ήταν εξοικειωμένος.

Lou Harrison: Mass to St. Anthony

Με αφορμή τον Άγιο Αντώνιο μπορείτε να διαβάσετε παλιότερα κείμενα εδώ και εδώ.

"Προκόφιεφ: Σκυθική Σουίτα"

 

Είναι γνωστό πως ο Σεργκέι Ντιάγκιλεφ, ιδρυτής των Ρωσικών Μπαλέτων, ήταν αυτός που έκανε γνωστά τα έργα για μπαλέτο του Σεργκέι Προκόφιεφ. 
Η πρώτη συνεργασία τους ήταν το μπαλέτο "Άλα και Λόλλι".
Μια σύνθεση της νεότητας του Προκόφιεφ(ήταν μόλις 24), που ξετυλίγει ένα θρύλο της παγανιστικής Ρωσίας και συγκεκριμένα μια τελετουργία των Σκυθών, λαού που κατοικούσε στον Καύκασο και για τους οποίους ονόματι "Σκολότες", ο Προκόφιεφ ερεύνησε όταν διάβασε Ηρόδοτο.
O Ντιάγκιλεφ δεν ενθουσιάστηκε με το λιμπρέτο κι έτσι η συνεργασία δεν ευοδώθηκε. Αργότερα ο Προκόφιεφ αναμόρφωσε το έργο υπό τον τίτλο: "Σκυθική σουίτα".

Η Σουίτα έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα, 16 Γενάρη του 1916  υπό την μπαγκέτα του Προκόφιεφ στο Θέατρο Μαριίνσκυ της Αγ. Πετρούπολης και λέγεται πως αποτελεί απάντηση του συνθέτη στην "Ιεροτελεστία της Άνοιξης" του Στραβίνσκυ.

Η τετραμερής Σουίτα ξεκινά με την επίκληση στο θεό του Ήλιου, Βέλες και την πανέμορφη κόρη του, Άλα.
Η τελετή του άγριου Σκυθικού λαού απεικονίζεται με την πολύχρωμη, βάρβαρη μουσική με την υπόδειξη: "Allegro feroce-γρήγορα άγρια", χωρισμένη σε 2 θέματα...Το πρώτο περισσότερο ζωηρό και βάναυσο αντιπροσωπεύει τον αρχηγό Βέλες, ενώ το ηπιότερο και αργό θέμα(2:18)σε διάλογο μεταξύ των ξύλινων πνευστών, την ευγενική μορφή της Άλα, την οποία επιθυμεί να κλέψει ο κακός θεός του Σκότους.

Το 2ο μέρος αρχίζει με την εμφάνιση του χθόνιου θεού κατά τη διάρκεια θυσίας των Σκυθών στην Άλα. Ο σκοτεινός θεός χορεύει έναν άγριο, τραχύ χορό (5:38)με συνοδούς του τους τιμωρούς-δαίμονες, τα επτά τέρατα του κάτω κόσμου.

Ήσυχο, λυρικό και ατμοσφαιρικό το 3ο μέρος(8:52)...Ομάδες από τετράδες κατιόντων φθόγγων που συνοδεύονται από λεπτές υπόνοιες από ιδιόφωνα τριγωνάκια υποδηλώνουν τη νύχτα, που έχει σκοτεινιάσει τα πάντα...Ήχοι που τρεμοπαίζουν από τα pizzicati των βιολιών, μεταφέρουν τον τρόμο του νυχτερινού, παγερού αέρα...Άρπες και οι μεταλλικοί ήχοι της τσελέστας δημιουργούν συναισθηματική φόρτιση...Η Άλα αιχμάλωτη του κακού θεού είναι βαθιά θλιμμένη...Οι φεγγαρονεράιδες κατεβαίνουν να την παρηγορήσουν.
Η διάφανη ενορχήστρωση και η σταδιακή προσθήκη νέων οργάνων οδηγεί σε ένα ισχυρό fortissimo  tutti που βαθμιαία μειώνεται, επιστρέφοντας στην αρχική ορχηστρική ήπια εικόνα.

Η μουσική μεταλλάσσεται με τα ηχηρά, χάλκινα πνευστά συνοδεία drumrolls, να ηγούνται(15:09)...Σε μορφή μεγαλόπρεπου εμβατηρίου, το θέμα...Ένας θνητός ήρωας, ο σκύθης Λόλλι, εμφανίζεται με σταθερά, βαριά βήματα(15:31) και με αυταπάρνηση μάχεται ενάντια στο θεό του ερέβους για να σώσει την κόρη του ήλιου.
Η Σουΐτα ολοκληρώνεται με τη μουσική "νικηφόρα" εικόνα της υπέρλαμπρης Ανατολής (18:22), τη θριαμβευτική κυριάρχηση του Βέλες, αντικατόπτρισμα της λαχτάρας και δίψας για ζωή...

Ο Προκόφιεφ για να διαχωρίσει με σαφήνεια τους δύο θεούς-ανταγωνιστές, έναν από τον κόσμο του φωτός, και τον άλλο από την σφαίρα του σκότους χρησιμοποίησε ένα εξαιρετικά δυναμικό, σχεδόν ακατέργαστο μουσικό ύφος, καταφέρνοντας να ισορροπήσει με επιδεξιότητα ανάμεσα στην πρωτόγονη ομορφιά και τους συμβολισμούς.
Οι βίαιες, απειλητικές απεικονίσεις της μουσικής μετριάζονται με μαεστρία από τις ήπιες και γεμάτες λυρισμό ηχητικές εικόνες.

Πολλές οι ηχογραφήσεις: (Myaskovsky, Bernstein, Masur, Abbado, Järvi, Rattle, Gergiev).

Από εκείνες, που ξεχωρίζουν είναι υπό την μπαγκέτα του ρουμάνου ελληνικής καταγωγής, Sergiu Celibidache. Μια έντονα τελετουργική ερμηνεία, καθόλα πειστική, ένα "θαύμα δυναμισμού, χρώματος, συναισθημάτων και σαφήνειας"!

Prokofiev: Scythian Suite, Op. 20

Στο παρακάτω βίντεο μπορείτε να παρακολουθήσετε μιαν μεταγενέστερη χορογραφική απόπειρα της Σκυθικής Σουίτας:

Μαρί Ντυπλεσίς, η παραστρατημένη... η αγία-αμαρτωλή...

 

Η Αλφονσίν Πλεσίς γεννήθηκε σαν σήμερα 15  Γενάρη του 1824 σ'ένα μικρό Νορμανδικό χωριό από όμορφη κι ευαίσθητη μητέρα , αλλά πατέρα μέθυσο  κι αγροίκο. Τα παιδικά της χρόνια ήταν δύσκολα, σημαδεμένα από τη βία και τον ξυλοδαρμό. Στα 11 της, ο πατέρας της την έστειλε να ζήσει μόνη της στο Παρίσι. 

Camille Roqueplan: "Marie Duplessis"

Εκεί η Αλφονσίν στην αρχή δούλεψε σε εργαστήριο κορσέδων κι αργότερα σε μοδιστράδικο. Σύντομα όμως η ομορφιά της και η λαχτάρα της για την πλούσια  και άνετη ζωή την οδήγηγησαν σε άλλους δρόμους.Εξαιρετικά ελκυστική, συγκλονιστικά γοητευτική νεαρή γυναίκα, με ένα μαγευτικό χαμόγελο, συνδύαζε τη φλόγα με την αθωότητα.Έγινε μια από τις πιο γνωστές κοσμικές εταίρες. Όπου εμφανιζόταν έκλεβε την παράσταση!


Στο πορτραίτο της, του γάλλου ρομαντικού Camille Roqueplan, που βλέπετε παραπάνω, απεικονίζεται στο θέατρο.
Παρατηρείστε πώς όλοι οι άντρες κοιτάζουν αποσβολωμένοι τη Μαρία, ενώ όλες οι γυναίκες μέσα στη ζήλεια, παρακολουθούν τους  άντρες-παρατηρητές!

Στα 16 της ο ευγενής ντε Γκις, που την ερωτεύτηκε παράφορα, τής πρόσφερε σπίτι, χρήματα, πολυτέλεια, μόρφωση και άφθονες...ολόλευκες καμέλιες, λουλούδι που αγαπούσε ιδιαίτερα. 

"Marie Duplessis"
του Jean-Charles Olivier

Για να ανταποκριθεί στο νέο κοινωνικό της πρόσωπο, άλλαξε και το όνομά της.Δανείστηκε το μικρό όνομα της μητέρας της, "Μαρία", και πρόσθεσε τον τίτλο ευγενίας "ντε" στο πατρικό της, κάνοντάς το Ντυπλεσίς.

Έζησε έντονα, καταβροχθίζοντας κυριολεκτικά τη ζωή, σπαταλώντας τα χρήματα ασυλλόγιστα κι αδιαφορώντας για τη φυματίωση που την κατάτρωγε..

Πέθανε λίγες εβδομάδες μετά τα 23α γενεθλιά της...

Ο Κάρολος Ντίκενς έγραψε: "θα μπορούσε κανείς να πιστέψει ότι η Μαρί ήταν η Ζαν Ντ' Αρκ ή κάποια άλλη εθνική ηρωίδα, τόσο βαθιά ήταν η γενική θλίψη". 

Από τους διάσημους εραστές της ξεχωρίζουν οι Φραντς Λιστ και οι Δουμά, πατέρας και γιος.

Λίγο μετά το θάνατό της ο συγγραφέας Δουμάς υιός εμπνέεται από τη σύντομη σχέση τους και γράφει το μυθιστόρημά του "Η Κυρία με τας καμελίας" με πρωταγωνίστρια την όμορφη δεσποσύνη της Παρισινής κοινωνίας, που το  παρελθόν της, ναι μεν τήν καταδίκαζε, όμως ήταν μεγαλόψυχη, ένα πρόσωπο με λεπτά, ευγενικά αισθήματα...Μια "αγία-αμαρτωλή", δηλαδή...Ερωτικό ζευγάρι η Μαργαρίτα και ο Αρμάνδος.

Οι μουσικόφιλοι γνωρίζουμε το ειδύλλιο από τη μεταφορά του στην οπερατική σκηνή από τον Τζουζέπε Βέρντι. 
Η "παραστρατημένη-Traviata" φέρει το όνομα της Βιολέτας κι ο αγαπημένος της είναι ο Αλφρέντο Ζερμόν.

Το τολμηρό θέμα του Δουμά άγγιξε το συνθέτη Βέρντι, όταν παρακολούθησε τη θεατρική του διασκευή στο Παρίσι(ίσως και να ταυτίστηκε με το ζευγάρι, λόγω της σχέσης του, χωρίς γάμο, με τη σοπράνο Τζουζεπίνα Στρεπόνι).

Κοστούμι της Βιολέτας 
για την πρεμιέρα

Η "Τραβιάτα" είναι από τις πιο δημοφιλείς όπερες παγκοσμίως, και κρατάει μία πρώτη θέση στα λυρικά θέατρα. Το λιμπρέτο είναι του Φραντσέσκο Μαρία Πιάβε, ενώ ο ρόλος της Βιολέτας έχει ενσαρκωθεί από τις μεγαλύτερες πριμαντόνες.

Από τις εκτελέσεις, που έχουν αφήσει ιστορία, αυτή της Adelina Patti στο Covent Garden του Λονδίνου, όχι μόνο για την υπέροχη ερμηνεία αλλά και για την εκρηκτική παρουσίαση της ντίβας, καθώς το κοστούμι της ήταν κεντημένο με αμύθητης αξίας διαμάντια!

Θα ήθελα απόψε να μοιραστούμε τη σκηνή γνωριμίας (μυθιστορηματική και οπερατική) της Ντιπλεσί με τον Δουμά(Βιολέτας και Αλφρέντο κατά Βέρντι):

"Το σαλόνι της γοητευτικής Βιολέτας ήταν γεμάτο και κείνο το βράδυ. 

Εύθυμοι οι επιφανείς καλεσμένοι της έπιναν με κομψότητα το ακριβό κρασί που έρρεε στα κρυστάλλινα ποτήρια τους. 

Μισοζαλισμένοι τραγουδούσαν ένα χαρούμενο τραγούδι...

[...]

Το γλέντι βρισκόταν στο αποκορύφωμά του, όταν στο σαλόνι μπήκαν δυο νέοι. 

Ο Γκαστόν Λετοφιέρ, παλιός γνώριμος της Βιολέτας και ο φίλος του, Αλφρέντο Ζερμόν.

Ο πρώτος έτρεξε να χαιρετήσει την οικοδέσποινα με μια μικρή υπόκλιση κι ένα χειροφίλημα, 

ενώ ο καινουργιοφερμένος έμεινε μαρμαρωμένος, 

θαυμάζοντας αυτήν που τόσα είχε ακούσει για την ομορφιά της...

 Πολλές λευκές καμέλιες στόλιζαν το στήθος και τη λεπτή μέση της κι άλλες δύο τα υπέροχα μαλλιά της, που στεφάνωναν ένα πρόσωπο ωχρόλευκο σαν παλιά πορσελάνη.... 

Ο Αλφρέντο κάρφωσε τα μάτια του πάνω της, αδυνατώντας ν'αρθρώσει λέξη...

Η Βιολέτα άπλωσε το χέρι της.Στα χείλη της πλανιόταν ένα χαμόγελο σιγουριάς...

[...]

-Ποιος θα μας πει ένα τραγούδι;, ρώτησε.

-Αν αυτό προσφέρει χαρά στην οικοδέσποινα, η καρδιά, μού υπαγορεύει να τραγουδήσω, 

είπε ο Αλφρέντο...

[...]

 "Ας πιούμε όλοι από τα ξέχειλα ποτήρια μας

με μια γλυκιά ανατριχίλα αγάπης στο κορμί,

ας αιχμαλωτίσουμε το φευγαλέο χρόνο

μέσα στα ξέχειλα από κρασί ποτήρια!"

Η Βιολέτα σηκώθηκε υψώνοντας το δικό της ποτήρι κι άρχισε και κείνη να τραγουδά:

"Θα μοιραστώ μαζί σας την όση ευτυχία μου

Στον κόσμο μας όλα είναι μια τρέλα

κι η αγάπη ένα λουλούδι φευγαλέο

που γεννιέται και πεθαίνει..." 

Το  "Libiamo ne' lieti calici" της 1ης πράξης της όπερας, είναι από τα πιο γνωστά κι αγαπημένα ντουέτα.

Είναι ένα μπρίντιζι (οπερατικός όρος, που χρησιμοποιείται σε φωνητικά μέρη όπου παροτρύνεται η κατανάλωση ποτού), που "ενώνει" τη Βιολέτα με τον Αλφρέντο.

Ντουέτο μελωδικότατο, απαράμιλλης τεχνικής και μουσικότητας, που κάνει την ψυχή να ευφραίνεται ασταμάτητα.

Ας το απολαύσουμε με τη Μaria Callas στο ρόλο της Βιολέτας (ρόλος που η ντίβα τραγούδησε 63 φορές, δεύτερος σε συχνότητα μετά τη Νόρμα) και τον Francesco Albanese σε κείνον του Αλφρέντο. Την Συμφωνική της Ραδιοφωνίας του Τορίνο διευθύνει ο Gabriele Santini σε μια ηχογράφηση του 1953.

Verdi: La Traviata - Libiamo ne'lieti calici 

Aς πιούμε απο τα εύθυμα κύπελα
που η ομορφιά στολίζει
και η περαστική στιγμή 
θα μεθύσει από χαρά

Ας πιούμε απ'τα γλυκά τρεμουλιάσματα
που η αγάπη ξεσηκώνει

Ας πιούμε στον έρωτα, ο έρωτας μαζί με τα κύπελα
θα κάνει πιο καυτά τα φιλιά...

Moliere - Lully: "Ο ΕΡΩΤΑΣ ΓΙΑΤΡΟΣ"

Καλημέρα με μια Μολιερική "φαρσοκωμωδία", καθώς ο μεγάλος γάλλος θεατρικός συγγραφέας, γεννήθηκε σαν σήμερα, 15 Γενάρη 1622.

Μάστορας της θεατρικής σκηνής,  ο Μολιέρος στα έργα του αντανακλά τα ήθη της εποχής του, τα οποία καυτηρίαζε με απαράμιλλο τρόπο!
Δραματουργός, σκηνοθέτης και ηθοποιός ο ίδιος, καθιέρωσε τη "φαρσοκωμωδία". Υπήρξε ένας έξοχος μάστορας της θεατρικής σκηνής που καυτηρίαζε τα κακώς κείμενα, την υποκρισία και τον φαρισαϊσμό με ευφυή τρόπο, εκφράζοντας τις απόψεις της λαϊκής μάζας!

Υπήρξε συνεργάτης του Ζαν Μπατίστ Λυλλί, (που γνώρισε στην αυλή του βασιλιά όπου εργαζόταν ως χορευτής) και μαζί δημιούργησαν το κωμικό μπαλέτο, ένα είδος κωμικού θεάτρου, που πλαισιώνεται με χορευτικά.

Μια από τις απολαυστικότερες συνεργασίες τους αποτελεί το σύντομης διάρκειας: "L'Amour médecin-Ο έρωτας γιατρός".

Γεμάτη ξεκαρδιστικά επεισόδια αυτή η μικρή φαρσοκωμωδία του Μολιέρου, γράφτηκε το 1665 με εντολή του βασιλιά προκειμένου να παρουσιαστεί  σε δεξίωση στις Βερσαλλίες. Είναι το πιο βιαστικά γραμμένο από όλα τα έργα του, καθώς το συνέταξε εντός 5 ημερών, μόλις!

Λιγότερο διάστημα διέθετε ο Λυλλί, που η σκηνική μουσική του για το Μολιερικό θεατρικό έχει απολαυστικές  μελωδίες, εναρμονισμένες με ευρηματικότατο τρόπο, πλούσιο συνδυασμό οργάνων και χρήση  χορευτικών στυλ.

ΥΠΟΘΕΣΗ:

Ο Σγαναρέλος, ένας πλούσιος αστός, διστάζει να αφήσει την μοναχοκόρη του να παντρευτεί και να φύγει από το σπίτι. Είναι χήρος, φοβάται τη μοναξιά, και τρομερά υπερπροστατευτικός γονιός κι επί πλέον δεν επιθυμεί να δώσει προίκα...
Ο Κλίτανδρος και η Λουκίντα όμως είναι ερωτευμένοι. Ετσι, για να καταφέρουν να παντρευτούν στήνουν μια φάρσα. Πως τάχα η κοπέλα πάσχει από μια σοβαρή ασθένεια.
Ο πατέρας συντετριμμένος καλεί να την εξετάσουν όλοι οι γιατροί της πόλης.

[Εδώ, ο Μολιέρος σχολιάζει καυστικά με μια ανελέητη ειρωνία το ιατρικό επάγγελμα. Κάποιοι γιατροί θέτουν τα προνομιά τους πάνω από την  αλήθεια].

Οι γιατροί εξετάζουν το κορίτσι, όμως διαφωνούν, επιμένουν εγωιστικά σε ψευδείς διαγνώσεις, στην ουσία αδυνατούν να βρουν την κατάλληλη θεραπεία.
Ευτυχώς την κατάλληλη στιγμή καταφθάνει ένας νέος στην πόλη γιατρός, που δεν είναι άλλος από τον ερωτευμένο Κλίτανδρο μεταμφιεσμένο. Αποφαίνεται πως  η κοπέλα πάσχει από βαριά κατάθλιψη και θεωρεί πως μόνο ο έρωτας κι ένας γάμος θα την αναπτερώσουν. Της χορηγεί -δήθεν- ένα δικό του φάρμακο και προτείνει στον πατέρα της να της πουν ψέματα πως οι δυο τους είναι σύζυγοι...

Οι δύο ερωτευμένοι φεύγουν για να παντρευτούν, αφού πρώτα ο Σγαναρέλλος έχει υπογράψει το προικοσύμφωνο πιστεύοντας πως είναι ψεύτικο.
Κατά τη διάρκεια του εορτασμού για την ανάρρωση της Λουκίντας, αποκαλύπτεται  το τέχνασμα κι ο πατέρας θυμώνει τρομερά με τους δυο νέους. Όμως συγκρατείται από τους παρευρισκόμενους, με τη μουσική και το χορό να γαληνεύουν την ψυχή του... Δίνει την ευχή του γιατί συνειδητοποιεί πως  μόνο η αγάπη μπορεί να γιατρέψει την πονεμένη ψυχή. 

(Απόσπασμα...):

O Jean-Baptiste Lully την εποχή σύνθεσης της κωμωδίας

"ΣΓΑΝΑΡΕΛΟΣ: ...Μα, πού πήγε ο γιατρός με την κόρη μου;:
(απευθύνεται στην υπηρέτρια)
Λιζέτα;..Λιζέτα, πού χάθηκες;...[...]
Σε ρωτάω πού πήγαν;

ΛΙΖΕΤΑ: Έφυγαν, κύριε! Έφυγαν για ν' αποτελειώσουν το γάμο!

ΣΓΑΝΑΡΕΛΟΣ: Γάμο;; Ποιο γάμο βρε ανόητη, ψέματα ήταν!

ΛΙΖΕΤΑ: (χαμογελώντας)
Μα την πίστη μου κύριε, με μεγάλη αφέλεια πήρατε μέρος σ' ένα παιχνίδι, που δεν ήταν παιχνίδι αλλά πραγματικότητα που θα κρατήσει ολάκερη ζωή!

ΣΓΑΝΑΡΕΛΟΣ:  Τι είπες;..Δηλαδή και το παιδί μου και τα λεφτουδάκια μου έφυγαν; Πέταξαν;
Ω...ω, καταραμένοι όλοι σας που μού τη σκάσατε!...Καταραμένοι, καταραμένοι!"

Moliere - Lully : L'Amour médecin:

Άλλα κείμενα για το Μολιέρο μπορείτε να διαβάσετε εδώ και εδώ.

Azy Gouziou (Άζη Γουζίου)15 January 2021 at 07:41

Γρήγορος ο συγγραφέας, γρήγορος ο συνθέτης αλλά ακόμη πιο γρήγορος ο έρωτας που γιατρεύει τις ψυχές που πονάνε. Πολύ ευχάριστη κι ανάλαφρη η φαρσοκωμωδία του Μολιέρου, Ελπίδα μου και σ' ευχαριστούμε για το αφιέρωμα στην γενέθλια μέρα του! ❤
Replies

ELPIDA NOUSA15 January 2021 at 08:12

Ετσι ειναι Αζη μου!Γοργοπόδαρος ο ερως όταν μιλήσει η καρδιά!
Μολιερος -Λυλλι, το τελειο διδυμο στην αυλη του Λουδοβικου!!!
Ευχαριστω πολύ, φιλη μου!
Καλο μας βραδυ! ❤

"Μια φορά και έναν καιρό…η Σταχτοπούτα..."

 

Μπορεί να έγινε γνωστός με τα ερωτικά του ποιήματα αρχικά, όμως στη συνέχεια ενθουσίασε και συνεχίζει να ενθουσιάζει με τα παραμύθια του.
Ο Σαρλ Περώ γεννήθηκε σαν σήμερα 12 Γενάρη 1628 και κατέχει τον τίτλο του "μεγάλου παραμυθά".
Ανάμεσα στα γνωστότερα παραμύθια του είναι η "Σταχτοπούτα", η "Κοκκινοσκουφίτσα", ο "Κοντορεβυθούλης", ο "Παπουτσωμένος Γάτος" η "Ωραία Κοιμωμένη"....

Τα περισσότερα απ'αυτά, ο διάσημος παραμυθάς τα συμπεριέλαβε στη συλλογή του: "Τα παραμύθια της Μάνας χήνας", που την έγραψε για τη διασκέδαση των παιδιών του κι από τότε αγαπήθηκαν και συγκινούν πολλές γενιές αναγνωστών.

Οι ιστορίες του Περώ μάγεψαν και μεγάλους συνθέτες.
Σήμερα προτείνω να ακούσουμε συνθέσεις-εμπνεύσεις από την "Σταχτοπούτα" του, ένα κλασικό παραμύθι που αφηγείται τις περιπέτειες μιας κοπέλας, κόρης ενός πλούσιου εμπόρου, την οποία υποβαθμίζουν και κακομεταχειρίζονται η κακιά μητριά και οι ετεροθαλείς αδερφές της.
Η ιστορία της Σταχτοπούτας αποτελεί μια όμορφη παραβολή για την αγάπη και το θρίαμβο του καλού.

1. Στο παραμύθι του Περώ βασίστηκε το λιμπρέτο της γαλλικής όπερας "Cendrillon" του Nelson Isouard, που παρουσιάστηκε στο Παρίσι το 1810, από την οποία ακούμε το χορωδιακό της πρώτης πράξης.

Η σκηνή της αποκάλυψης με το γοβάκι, Γκυστάβ Ντορέ
από εικονογράφηση της "Σταχτοπούτας" του Σαρλ Περώ

2. Λίγα χρόνια αργότερα ο 25χρονος Ροσσίνι παρουσιάζει τη δική του "Σταχτοπούτα" την οποία έγραψε μέσα σε τρεις εβδομάδες.

Αξίζει να σημειωθεί πως η "Cenerentola" του Ροσσίνι, παρά την κρύα υποδοχή από τους κριτικούς, κέρδισε τις καρδιές των ακροατών και επισκίασε ακόμη και τον "Κουρέα της Σεβίλλης" καθ 'όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα.

Επίσης, η όπερα παρουσιάστηκε με διαφορές, που σχετίζονται με την εποχή που γράφηκε το έργο.
Ήταν τότε αδιανόητο η πρωταγωνίστρια να δείξει επί σκηνής τις γάμπες της, κι έτσι, δεν υπάρχει γοβάκι, αλλά ο πρίγκιπας βρίσκει την αγαπημένη του χάρη σε ένα βραχιόλι.

Gioacchino Rossini - La Cenerentola - Overture:

3. Mε Βαγκνερικές επιδράσεις εμφανίζεται το 1899 η όπερα του Ζυλ Μασνέ, που παρουσιάστηκε και πρόσφατα από τη ΜΕΤ με την Τζόυς ΝτιΝτονάτο στον πρωταγωνιστικό ρόλο.

"Η βραδιά του χορού στο παλάτι", Γκυστάβ Ντορέ
από εικονογράφηση της "Σταχτοπούτας" του Σαρλ Περώ

4. Tέλος, ο σπουδαίος Ρώσος μουσουργός, Σεργκέι Προκόφιεφ συνέθεσε υπέροχες μελωδίες -σοβαρές και κωμικές- για τη χορευτική εκδοχή της "Σταχτοπούτας".

Λέγεται πως του πήρε τέσσερα χρόνια να ολοκληρώσει τη μουσική για το αγαπημένο τρίπρακτο μπαλέτο, που πρωτοπαρουσιάστηκε από τα Μπολσόι το 1945 με μεγάλη επιτυχία.

Η αριστουργηματική μουσική του Προκόφιεφ και η απαράμιλλη τέχνη του κλασικού χορού μάς παρασύρουν σε έναν ονειρικό κόσμο μέσα από το αγαπημένο παραμύθι των παιδικών μας χρόνων.


Η Σταχτοπούτα του Σαρλ Περώ πάντα μας διδάσκει ότι το γοβάκι ταιριάζει μόνο στο κατάλληλο πόδι του ανθρώπου που έχουμε επιλέξει στον μαγικό χορό της ζωής. Όταν το ρολόι χτυπήσει δώδεκα το γοβάκι θα έχει απομείνει ως ίχνος της παρουσίας που πέρασε και άφησε το στίγμα της...

Παρακολουθούμε την αγαπημένη μου "Σκηνή του ρολογιού" που χτυπά μεσάνυχτα:

Αναπάντεχη συνάντηση στην Παλιά Αβάνα...

 

Το σαραβαλάκι σεβρολέτ ταξί μάς άφησε έξω από τον παλιό Σταθμό-είσοδο από τη θάλασσα στην Παλιά Πόλη της Αβάνας από την γραφική πλατεία του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης...
Παρότι σε πρώτο πλάνο βρίσκεται το μεγάλο μαρμάρινο συντριβάνι των Λεόντων, το βλέμμα μου στράφηκε στο βάθος.
Σα μαγνήτης, το έλκυε μια αόρατη δύναμη.
Μια φιγούρα, που μού φάνηκε γνώριμη, καθόταν στο παγκάκι…
Μια φιγούρα που όσο την πλησίαζα, τόσο η χαρά πολλαπλασιαζόταν, προκαλώντας ακατάπαυστο φτερούγισμα.

Ούτε που φανταζόμουν πως θα τον συναντούσα στην Κούβα της μακρινής Καραϊβικής…

Φρειδερίκος Σοπέν!

Ναι, ο χαϊδεμένος μου πολωνός συνθέτης καθόταν στο παγκάκι της πλατείας και καθήλωνε με τη γλυκιά, ευγενική φυσιογνωμία του όποιον τον παρατηρούσε…αποπνέοντας μια, αριστοκρατικού τύπου, αίσθηση άνεσης και κομψότητας.



Ρωτώντας λένε, πάς στην πόλη, κι έτσι ρωτώντας τους ντόπιους έμαθα και γω πως το γλυπτό στήθηκε εκεί το 2010 για τα 200 χρόνια από τη γέννηση του συνθέτη από την πολωνική πρεσβεία και τα μέλη της.

Έκατσα δίπλα του...
Άγγιξα τα μαγικά χέρια του...
Τού απευθυνόμουν με την εσωτερική μου φωνή σ'ένα κώδικα επικοινωνίας μυστικό, που οι δυο μας με τα χρόνια έχουμε επινοήσει...
Μού φαινόταν παράξενο που τον συνάντησα σε αυτό το μέρος του πλανήτη...
Τα λεπτά που τού αφιέρωσα κοιτώντας τον ίσα στα μάτια, και παρότι εκείνος δεν άλλαξε διόλου το χαμηλωμένο βλέμμα του, μού είχαν λύσει κάθε απορία...


Ο Σοπέν φυσικά δεν έζησε , ούτε πήγε ποτέ στην Κούβα.
Όμως, σκέφτομαι ότι θα μπορούσε εύκολα να συνδεθεί με τα συναισθήματα εθνικής περηφάνειας που βιώνουν σήμερα κι οι Κουβανοί για τη χώρα τους.
Όπως η Κούβα κατακτήθηκε από τους Ισπανούς, έτσι κάποτε στα χρόνια του Σοπέν κι η Πολωνία προσαρτήθηκε στη Ρωσία, με τον ευαίσθητο Σοπέν να συνθέτει Μαζούρκες και Πολωνέζες προκειμένου να τονώσει το ηθικό των συμπατριωτών του.
Ήταν ο δικός του αγώνας κατά του κατακτητή, η φωνή της ψυχής του που διατυμπάνιζε την αντίθεσή του σε κάθε μορφή βίας και εξαναγκασμού.
Ο Σοπέν μπορεί να ζούσε στο Παρίσι, όμως δεν έπαψε ποτέ να εκπροσωπεί τη βαθύτερη ψυχή της πατρίδας του και να εκφράζει μέσα από τη μουσική του τα πάθη και τις αγωνίες του μαστιζόμενου τότε πολωνικού έθνους.

Το γλυπτό της Πλατείας με τα αποκαλυπτήριά του αποτέλεσε μέρος εορταστικών εκδηλώσεων για το παγκόσμιο «Έτος Σοπέν-2010» , που περιλάμβαναν και πλήθος συναυλιών, ανάμεσά τους και ρεσιτάλ πιάνου με τον διεθνώς αναγνωρισμένο κουβανό Frank Fernandez (γνωστό ως ο άνθρωπος που τον άγγιξε ο Θεός), που τον ακούμε να ερμηνεύει ένα από τα  τελευταία έργα του Σοπέν, την «Grande polonaise brillant», αφιερωμένο στην βαρώνη D'Este.
Έργο πολύ δεξιοτεχνικό και απαιτητικό, ανυπέρβλητης μελωδικής ομορφιάς, λεπτών ηχητικών αποχρώσεων, λιτής ευσύνοπτης έκφρασης, χωρίς μεγαλοσχημία κι εντυπωσιασμούς.
Έχει χαρακτηριστεί ως «πυροτέχνημα με θαυμάσια περάσματα και τολμηρές φράσεις», …ως  «εκπληκτικό παιχνίδισμα λάμψεων, φώτων και χρωμάτων» …ως «έργο το οποίο ξεχειλίζει από τη μεγαλοπρέπεια των ηχητικών μοτίβων».

Frank Fernández: «CHOPIN: Grande polonaise brillant»:

"Στην Έκσταση τη χαυνωτική" τoυ Βερλαίν...

 

"Verlaine au café Procope"

Ο αγαπημένος γάλλος ποιητής Πωλ Βερλαίν ξεκίνησε ως ποιητής των σαλονιών, πέρασε από τη φάση των ερωτικών και άλλων υπερβολών για να καταλήξει χωρίς να το θέλει, ο ηγέτης της "παρακμιακής σχολής" κάνοντας γνωστούς τους "καταραμένους ποιητές".

Συνδέθηκε με τη σχολή του παρνασσισμού, χαρακτηρίζεται ως λυρικός ποιητής που σημάδεψε τη μετάβαση από το ρομαντισμό στο συμβολισμό και διακρίνεται για τo μουσικό αποτέλεσμα της γραφής του.
Στην εποχή του είχε ανακηρυχτεί "πρίγκιπας των ποιητών" και σήμερα αναγνωρίζεται σαν μια από τις πιο μουσικές και υποβλητικές φωνές του συμβολισμού.

Πλούσια η εργογραφία του, ο ποιητής υιοθέτησε ένα μοναδικό, δικό του ύφος και εξέφρασε με λυρισμό και γλαφυρότητα τις έντονες εμπειρίες του.

Τα ταραχώδη συμβάντα στο βίο του, η μποέμικη ζωή, το ποτό, οι ουσίες, και γενικώς οι κραιπάλες κλόνισαν την υγεία του με αποτέλεσμα, τον σχετικά πρόωρο θάνατό του, σε ηλικία μόλις 51 ετών στο Παρίσι, σαν σήμερα 8 Γενάρη 1896.

Ενα ποίημά του θα μοιραστούμε σήμερα από τη συλλογή "Fêtes galantes" του σπουδαίου συμβολιστή, Πωλ Βερλαίν με τίτλο:

"C'est l'extase-Είναι η έκσταση"

"Είναι η έκσταση η χαυνωτική

είναι η νάρκωση η ερωτική,

το θρόισμα ειν' όλο των δασών,

σαν απαλά τα σφίγγει η αύρα,

μες στα κλωνάρια είναι τα μαύρα

η χορωδία ανάερων φωνών.

Ω, δροσερό, λεπτό μουρμούρισμα

και των πουλιών γλυκό νανούρισμα,"

πώς μοιάζει με της χλόης το λυγμό

καθώς ο αέρας τη ρυτιδώνει...

Νερό, θαρρείς, που αναστατώνει

πετράδια μ' ένα σύρσιμο ελαφρό.

Τούτο το κλάμα το θλιμμένο,

παράπονο βαθιά πνιγμένο,

δεν είναι το μαράζι μας αυτό;

Δεν είναι η ψυχή μου κι η ψυχή σου

στο ταπεινό το κράτημα του ίσου

που βγαίνει από το βράδυ το ζεστό;"

("Του έρωτα και της Αγάπης-Ποιήματα από τη Σαπφώ μέχρι το Ρεμπώ", εκδ. Μεταίχμιο, μτφ: Στρατής Πασχάλης, σελ. 117)



1. To παραπάνω ποίημα του τιμώμενου σήμερα Βερλαίν μελοποίησε ο Κλωντ Ντεμπισί.
Είναι πρώτο στη σειρά ενός κύκλου τραγουδιών με ποιήματα του γάλλου ποιητή κι έχει τίτλο: "Ariettes oubliées-Ξεχασμένα Τραγούδια".

Γράφτηκε γύρω στο 1887 και αφιερώθηκε στην Mary Garden, φίλη του συνθέτη και φημισμένη τραγουδίστρια στα παρισινά σαλόνια της εποχής.

Ως γνωστόν, η ποίηση του Βερλαίν επηρέασε βαθιά τη μουσική του Ντεμπισί.
Κι οι δυο τους εμπνεύστηκαν από την λεπτότητα και την απόχρωση των μορφών, στοιχεία τα οποία έθεσαν ως βάση   για μια νέα μορφή στην προϋπάρχουσα τέχνη.

Claude Debussy: C'est l'extase langoureuse / Μονσερά Καμπαγιέ:

2. Η τελευταία από τις "Πέντε Βενετσιάνικες Μελωδίες" του Γκαμπριέλ Φωρέ βασίζεται στο ίδιο ποιητικό κείμενο του Βερλαίν, γι' αυτό παίρνει και τον ίδιο τίτλο: "C'est l'extase".

Μ' αυτό κλείνει ο κύκλος τραγουδιών, που αφιερώθηκε στη Βιναρέτα Σίνγκερ, πάτρονα των τεχνών και επιστήθια φίλη του Φωρέ, ο οποίος όπως έγραψε στη φίλη του "με αυτόν τον κύκλο εγκαινίαζε μια νέα μουσική φόρμα στο είδος της σουίτας".

Λεπτεπίλεπτες οι συνθέσεις, αντανακλούν ρομαντισμό, γλαφυρότητα, λυρισμό κι ευαισθησία και θυμίζουν τις ζωγραφικές περίφημες "fetes galantes".Το ερέθισμα και η έμπνευση για τον  κύκλο τραγουδιών δόθηκε στη γεμάτη ερωτισμό Βενετία, όταν ο συνθέτης προσκεκλημένος της Βιναρέτας, πέρασε στην ιταλική πόλη ολιγοήμερες διακοπές.

Gabriel Faure: "Cinq mélodies de Venise", Op. 58:
(Philippe Jaroussky)

3. Είναι ο Σαιν Σανς που το 1912 δίνει τη δική του εκδοχή για το ποίημα.
Ως τίτλο παίρνει τη φράση: "Le vent dans la plaine - Ο άνεμος στον κάμπο", που ο Πωλ Βερλαίν αναφέρει στο δίστιχο-προμετωπίδα στην έκδοση του ποιήματος.

Πρόκειται για το δίστιχο: 

"Le vent dans la plaine

Suspend son haleine

δηλαδή

Ο άνεμος στον κάμπο

Κρατάει την ανάσα του". 

Στο τραγούδι του Σαιν Σανς ακούγονται μόνο οι δυο στροφές του ποιήματος. Ο γάλλος συνθέτης επιλέγει να μην αναφερθεί στην τρίτη στροφή που παραπέμπει στην αναταραχή του ποιητή στην αγκαλιά του αγαπημένου του, Ρεμπώ.

Η σύνθεση ξεχωρίζει για το ατμοσφαιρικό ύφος της, που σκιαγραφείται από τις αρμονικές πολυπλοκότητες, χωρίς όμως να ακούγεται επιτηδευμένη, αφύσικη ή εξεζητημένη.

Camille Saint-Saëns: Le vent dans la plaine:
(Philippe Jaroussky)

Ουμπέρτο Έκο: Chopin η πρώτη του μουσική ανάμνηση...

 

"Θεωρώ πως οι ιστορίες που πραγματεύομαι εμπεριέχουν αρκετή θλίψη...Προσφέρουν όμως τη χαρά τη δύσκολης εμπειρίας. Σκέφτομαι πως μοιάζουν με τα έργα του Σοπέν. Μερικές από τις μουσικές  συνθέσεις του Πολωνού αναδύουν θλίψη, έχουν μια ελεγειακή αύρα, όμως σκορπούν αδιόρατα την ευτυχία της μελαγχολίας στον ακροατή. Έτσι, θέλω να πιστεύω και για τα βιβλία μου".

Γεννημένος σαν σήμερα 5 Ιανουαρίου 1932 στην Αλεσάντρια του Πιεμόντε, ο Ουμπέρτο Έκο είναι ο αγαπημένος συγγραφέας, κριτικός, πανεπιστημιακός, μα πρωτίστως διανοητής και μάλιστα κάποιες φορές "ενοχλητικά αιρετικός".
Ακολούθησε σπουδές Μεσαιωνικής Φιλοσοφίας και Λογοτεχνίας και εστίασε στη Σημειολογία, ερευνώντας το ρόλο της γλώσσας στην κοινωνία.

Το "Όνομα του Ρόδου"...το "Εκκρεμές του Φουκώ" από τα δημοφιλέστερα μυθιστορήματά του...Σύμφωνα με δηλώσεις του, η κλασική μουσική ήταν πάντα παρούσα στη ζωή του από τότε που θυμάται τον εαυτό του και κατά της διάρκεια της συγγραφής των έργων του. 

"Μερικές φορές το χρειάζομαι.... Έτσι, ακούω μουσική για να γράψω...Το ραδιόφωνο ήταν η καθημερινή πύλη που περνούσα ως παιδί για να ζήσω στο σύμπαν της κλασικής μουσικής...
Η πρώτη μουσική ανάμνηση που έχω από την παιδική μου ηλικία από τα ραδιοκύματα είναι λίγο μετά τον πόλεμο με τη 2η Σονάτα για πιάνο του Φρειδερίκου Σοπέν, το πρώτο μέρος της....",  υποστηρίζει ο  Ουμπέρτο Έκο.

Από τα σπουδαιότερα έργα του Σοπέν, παρότι στην πρώτη της παρουσίαση δεν πήρε καλές κριτικές, είναι η  "Σονάτα για πιάνο No. 2 , Op. 35", γραμμένη στη Σι ύφ. ελ, που ολοκλήρωσε ο συνθέτης  το 1839.
Με εμφανείς τις επιρροές από την Μπαχική αντιστικτική φόρμα και τη δομή της σονάτας του Μπετόβεν αναπτύσσεται σε  4 μέρη, με πιο γνωστό και πολυεκτελεσμένο το τρίτο: "Marche funèbre".

Ο Ουμπέρτο Έκο αναφέρεται στην Mov. I:  "Grave – Doppio movimento".
Ενα μέρος που απαιτεί  δυναμική απόδοση, προκειμένου να υπογραμμιστεί ο αφηγηματικός  χαρακτήρας του και το "ταραγμένο  και ασυγκράτητο" της ρομαντικής σύνθεσης.
Ο πιανίστας προσαρμόζει την ερμηνεία  στα ζητούμενα της δυναμικής, δημιουργώντας αίσθηση σφοδρού καλπασμού, ακολουθούμενου από το εκτενές λυρικότατο μέρος...

To ακούμε από τoν Maurizio Pollini, τιμώντας κι αυτόν για τα σημερινά γενέθλιά του (5 Ιανουαρίου 1942),  πιανίστα που θαυμάζεται  για τις ερμηνείες του και στον Σοπέν μεταξύ πολλών άλλων.
Να θυμίσουμε πως ο Πολίνι το 1960 κέρδισε το πρώτο βραβείο στον περίφημο Διαγωνισμό Σοπέν της Βαρσοβίας. Ήταν ο νεότερος από όλους τους συμμετέχοντες εκείνη τη χρονιά, μόλις δεκαοχτώ ετών. Στην κριτική επιτροπή ήταν και ο θρυλικός Άρτουρ Ρουμπινστάιν, που όταν τον άκουσε να ερμηνεύει αναφώνησε όλο ενθουσιασμό: "That boy plays better than any of us jurors - Αυτό το αγόρι παίζει καλύτερα απ'τον καθένα από εμάς τους κριτές!".

Εκείνο το βραβείο αποτέλεσε το σημείο αφετηρίας για μια ιδιαίτερα λαμπρή διεθνή καριέρα...

Chopin: "Sonata No.2, Op.35 - Mov I. Grave - Doppio movimento" / Maurizio Pollini:

Για τον Ουμπέρτο Έκο μπορείτε να διαβάσετε και εδώ.

Azy Gouziou (Άζη Γουζίου)5 January 2021 at 05:32

Εξαιρετικά τιμάς, Ελπίδα μου την γέννηση του σπουδαίου διανοητή και συγγραφέα Ουμπέρτο Έκο μαζί με την μεγάλων απαιτήσεων αγαπημένη του σονάτα του Σοπέν που είναι πάντα μέσα στους διαγωνισμούς πιάνου! Μεγαλειώδης σονάτα...τι να λέμε τώρα!
Και φυσικά ο Πολίνι με την υπέροχη αφή του μας φέρνει στ' αυτιά αυτήν την σύνθεση που τα έχει όλα! Γεννημένος κι ο Πολίνι σήμερα, αλλά κι ο Μικελάντζελι, ο Μπρέντελ αλλά και η Κονστάνς Μότσαρτ (1762) σύζυγος του Βόλφγκανγκ! Σημαδιακή ημερομηνία, αγαπημένη μου φίλη! Καλό απομεσήμερο! ❤
ReplyDelete
Replies
ELPIDA NOUSA5 January 2021 at 05:52

Σημαδιακη ημερομηνια, γεννησε μεγαλους των τεχνων και των γραμματων, όλοι αξιομνημονευτοι για το εργο τους, αγαπημενη μου Αζη!!
Χαιρομαι που σου αρεσε η αναφορά μου με αφορμη τον Εκο κι ευχαριστω για την ανταπόκριση και το θαυμασιο σχόλιο σου,καλη μου φιλη!!
Καλο απομεσημερο! ❤Delete