Κρητών λόγος: "Ερωτόκριτος", Κορνάρου

 

"Ερωτόκριτος και Αρετούσα", Θεόφιλος

"ΒΙΤΣΕΝΤΖΟΣ είν' ο ποιητής και στη γενιά ΚΟΡΝΑΡΟΣ,

που να βρεθή ακριμάτιστος, σα θα τον πάρη ο Χάρος.

Στη Στείαν εγεννήθηκε, στη Στείαν ενεθράφη, 

εκεί 'καμε κ' εκόπιασεν ετούτα που σας γράφει

Στο Kάστρον επαντρεύθηκε, σαν αρμηνεύγει η Φύση,

        το τέλος του έχει να γενεί, όπου ο Θεός ορίσει.  "

Τα παραπάνω είναι οι τελευταίοι στίχοι του "Ερωτόκριτου", όπου με αυτούς μάς παρουσιάζεται ο δημιουργός του, Βιτσέντζος Κορνάρος, αναφέροντας το βαφτιστικό του όνομα, το όνομα της οικογένειάς του, τον τόπο που γεννήθηκε και κει όπου παντρεύτηκε.

Ο Κορνάρος γεννήθηκε σαν σήμερα 29 Μαρτίου 1553 και είναι ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της κρητικής λογοτεχνίας.
Η έμμετρη μυθιστορία "Ερωτόκριτος" του Κορνάρου σε ιαμβικό 15σύλλαβο, θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της ελληνικής λογοτεχνίας, στο οποίο η ορμή της νιότης και του ερωτικού πάθους συγκρούονται με τη φρόνηση. Υμνείται ο έρωτας δυο νέων, ο οποίος χρησιμεύει ως άξονας για να πλεχτούν εγκώμια στη φιλία, την ανδρεία, την τιμή και την αγάπη προς την πατρίδα...

Tου Κύκλου τα γυρίσματα, που ανεβοκατεβαίνουν,
και του Τροχού, που ώρες ψηλά κι ώρες στα βάθη πηαίνουν
και του Καιρού τα πράματα, που αναπαημό δεν έχουν,
μα στο Kαλό κ' εις το Kακό περιπατούν και τρέχουν
και των Αρμάτω' οι ταραχές, όχθρητες, και τα βάρη,           
του Έρωτος οι μπόρεσες και τση Φιλιάς η χάρη·
αυτάνα μ' εκινήσασι τη σήμερον ημέραν,
ν' αναθιβάλω και να πω τά κάμαν και τά φέραν
σ' μιά Κόρη κ' έναν ’γουρο, που μπερδευτήκα' ομάδι
σε μιά Φιλιάν αμάλαγη, με δίχως ασκημάδι.   
[...]
"Αφουκραστείτε, το λοιπόν, κι ας πιάνει οπού'χει γνώση,
για να κατέχει κι αλλουνού απόκριση να δώσει.
Στους περαζόμενους καιρούς, που οι Έλληνες ορίζαν,
κι οπού δεν είχε η Πίστη τως θεμελιωμένη ρίζαν,
τότες μιά Aγάπη μπιστική στον Kόσμο εφανερώθη,
κ' εγράφτη μέσα στην καρδιά, κι ουδεποτέ τση ελιώθη.
Kαι με Kαιρό σε δυό κορμιά ο Πόθος είχε μείνει,
και κάμωμα πολλά ακριβόν έτοιους καιρούς εγίνη..."


Ένα ρομάντζο αγνό πλάθει ο Κορνάρος, με περίσσεια ποιητικής πνοής, με  επική ζέση και λυρικό παλμό ως ένας ιπποτικός Όμηρος!

...το πρόσωπο εφανέρωσε, κ' ήλαμψε η ομορφιά του.

Kαι τ' όνομά του ως το'γραψε, στήν αγαπά ξανοίγει,        

        κ' εκείνη εγρίκα την καρδιάν, το πως πετά να φύγει.

Ήτρεμε αυτή στη μιά μερά, κ' εκείνος εις την άλλη,

        μα εχώνασι το κάρβουνο κ' οι δυό τως στην αθάλη.

[...]

Όση ώρα τον Pωτόκριτον εθώρει η Aρετούσα,

        τα σωθικά τση κ' η καρδιά το δρόσος εγρικούσα

Oρέγετο τα κάλλη του, παρηγοριά τσ' εδίδα',

        εχαίρετο, ελαφρώνετο στην πελελήν ολπίδα.

Mα σαν εμίσεψε από 'κεί, και πλιά δεν τον εθώρει,

        κιαμιάς λογής ανάπαψη δεν ηύρισκεν η Kόρη.

ΜΟΥΣΙΚΗ:

Τσέμπαλο, κοντραμπάσο, τσέλο, λαούτο και κρητική λύρα...
Πέντε όργανα από διαφορετικά μονοπάτια συγκλίνουν μουσικά, για να αποδώσουν αυτό το αριστούργημα σε μια μπαλάντα με έντονη θεατρικότητα, που εύκολα μεταλλάχθηκε αργότερα και σε όπερα και σε μπαλέτο.

Συνθέτης ο Νίκος Μαμαγκάκης, που μελοποιεί το έξοχο αφηγηματικό ποίημα με πρωταγωνιστές τον Ερωτόκριτο και την Αρετούσα.

Ο ίδιος ο συνθέτης αναφέρει σχετικά στο ένθετο:

"Η μουσική μου δεν βασίζεται στο επαναληπτικό μοτίβο των 5/8, που έχει γεννήσει η αέναη εκφορά του δεκαπεντασύλλαβου του Ερωτόκριτου και που παίζεται και τραγουδιέται από τους παραδοσιακούς μουσικούς της Κρήτης. 
Είναι αμιγώς παραδοσιακό και δεν ανήκει σε επώνυμο δημιουργό.
Εγώ δανείστηκα μόνο το άρωμά του, δεν το έχω μεταχειριστεί ούτε μια φορά αυτούσια, αντίθετα έχω επινοήσει ένα πλήθος από νέα μοντέλα (παραλλαγές) πάνω στους δεκαπεντασύλλαβους στίχους.
Σ’ αυτή την εκδοχή που την θεωρώ και την πιο επιτυχή το έργο έχει ανανεωθεί εκ βάθρων. 
Ο Γ. Σεφέρης στα "Ημερολόγια του ʽ64" ονομάζει "όαση" μια Τετάρτη που άκουσε τον Ερωτόκριτο, για τρεις φωνές και πέντε όργανα και σε ένα μπιλιέτο που μου ʽστειλε μου λέει:
"Μαμαγκάκη, το έργο σου είναι γραμμένο με γνώση και με τρόπο".

(Νίκος Μαμαγκάκης)

Νίκος Μαμαγκάκης : "ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ, σουίτα για 5 όργανα":

Ο σπουδαίος Ούγγρος ήρωας, Ferenc Rakoczi ...

"Δεν φοβάμαι καθόλου να δηλώσω ενώπιόν σου -ω, Αιώνια Αλήθεια, στην οποία έχω αφιερώσει αυτά τα Απομνημονεύματα- ότι σκοπός όλων των πράξεών μου ήταν μόνο η αγάπη για την ελευθερία και η επιθυμία να ελευθερώσω τη χώρα μου από τον ξένο ζυγό. Δεν ήταν επιθυμία εκδίκησης, δεν ήθελα να αποκτήσω στέμμα ή πριγκιπάτο, δεν είχα καμία επιθυμία να κυβερνήσω. Με οδηγούσε αποκλειστικά το καθήκον προς τη χώρα μου" (Ferenc Rákóczi: "Απομνημονεύματα") Eίναι ο σπουδαιότερος εθνικός ήρωας της Ουγγαρίας. Ο Ferenc Rakoczi γεννήθηκε σαν σήμερα, 27 Μαρτίου 1676, ήταν ευγενικής καταγωγής, πρίγκιπας της Τρανσυλβανίας και ηγήθηκε της εξέγερσης κατά των Αψβούργων το 1703 ως το 1711.

 "Ο Oύγγρος ήρωας, Ferenc Rakoczi, έφιππος"
μπροστά από το Κοινοβούλιο της Βουδαπέστης.

Το άγαλμά του που τον παριστά έφιππο, στην είσοδο του Ουγγρικού Κοινοβουλίου στη Βουδαπέστη, στέκει σε μαρμάρινη βάση πάνω στην οποία είναι χαραγμένη η λατινική φράση: "Cum Deo Pro Patria et Libertate - Με τον Θεό για την Πατρίδα και την Ελευθερία".

Ένας αληθινός πατριώτης ο Ρακότσι, υποκίνησε την εξέγερση χωρίς ίχνος προσωπικής φιλοδοξίας. Αν και το Ουγγρικό κοινοβούλιο τού πρόσφερε τιμητικά το βασιλικό στέμμα, εκείνος το αρνήθηκε, επιλέγοντας αντ' αυτού τον τίτλο του "Προσωρινού Κυβερνήτη Πρίγκηπα της Ουγγαρίας", τον οποίο κράτησε μόνο κατά τη διάρκεια του πολέμου της ανεξαρτησίας κατά των Αψβούργων αποδεικνύοντας πως στόχος του δεν ήταν ποτέ η απόκτηση δόξας, τίτλων και τιμών, αλλά η ελευθερία και αποτίναξη του Ουγγρικού λαού από τον Αυστριακό ζυγό.

"Ο Ρακότσι κατά τη διάρκεια της εξέγερσης"
έργο του Ούγγρου ζωγράφου, Greguss Imre(1900)

Ένα -αγνώστου δημιουργού- ουγγρικό τραγούδι, πατριωτικού χαρακτήρα, με αναφορές στην αγανάκτηση των Μαγυάρων για την καταπίεση που τούς ασκούσαν ο Αψβούργοι είναι το επονομαζόμενο "Ουγγρικό Εμβατήριο", στους στίχους του οποίου καλείται ο ήρωας Rakoczi προκειμένου με την ανδρεία του να υπερασπίσει τον ουγγρικό λαό και να τούς ξαλαφρώσει από το ζυγό.

Πρόκειται για δημοφιλέστατη μελωδία, που σήμερα εκτελείται συχνά σε δημόσιες εκδηλώσεις, στρατιωτικές παρελάσεις, γάμους και επίσημες τελετές.

Η πρώτη έκδοση αυτού του εμβατηρίου πιθανότατα δημιουργήθηκε γύρω στα 1730, παρ’ όλο που η παράδοση ισχυρίζεται ότι ήταν η αγαπημένη εκδοχή του ίδιου του ούγγρου ήρωα.
Oι Ούγγροι συνηθίζουν να λένε πως:
"το Rakοczy March είναι για κείνους, ότι η Ιλιάδα του Ομήρου για τους Έλληνες, το Ταλμούδ για το εβραϊκό έθνος, η Βίβλος για τους Χριστιανούς ή το Κοράνι για τους μουσουλμάνους".

1. Ο Φραντς Λιστ με βάση το κύριο μοτίβο του Ουγγρικού Εμβατηρίου συνθέτει μια σειρά έργων συμπεριλαμβανομένης και της "Ουγγρικής Ραψωδίας Ν.15".

Το χρονικό μάς γνωστοποιεί πως ο Λιστ φτάνει στη Βουδαπέστη μετά από 15 χρόνια απουσίας από την Ουγγαρία. Ήταν το Δεκέμβριο του 1839 και έτυχε εξαιρετικής υποδοχής.

 Ο Λιστ έφιππος με το ξίφος-πατριωτικό βραβείο
(καρικατούρα του  Τζόζεφ Λόρεντς)

Η επίσκεψή του περιλάμβανε πλήθος συναυλιών στις οποίες ερμήνευσε και αυτοσχέδιες παραλλαγές πάνω σε ουγγρικά θέματα. Ήταν σε μια από αυτές τις παραστάσεις του βιρτουόζου πιανίστα το Γενάρη του 1840, που έπαιξε το "Rákóczi March", το οποίο ενθουσίασε τους ακροατές που ξέσπασαν σε ξέφρενους πανηγυρισμούς. Στην τέλος της επόμενης συναυλίας του Λιστ, έξι Ούγγροι αριστοκράτες, με επικεφαλής τον κόμη Leó Festetics, ανέβηκαν στη σκηνή και πρόσφεραν στον Λιστ ένα σπαθί διακοσμημένο με πολύτιμους λίθους και στη λεπίδα του χαραγμένη τη φράση:
"Στον μεγάλο καλλιτέχνη, Ferecz Liszt, σε εκτίμηση της καλλιτεχνικής του αξίας και του ένθερμου πατριωτισμού του". 

Το γεγονός στάθηκε αφορμή για τον γνωστό καρικατουρίστα, Τζόζεφ Λόρεντς να απεικονίσει το συνθέτη έφιππο με το ξίφος να φιγουράρει στο πλάι.
Ο Λιστ θυμόταν πάντα το συμβάν ως μια ωραία ανάμνηση, που τού προκαλούσε απίστευτη συγκίνηση.
Πολλοί θεώρησαν την μεταγενέστερη εκδοχή του Εμβατηρίου και προσαρμογή της στον "Ουγγρικό χορό Ν.15" ως αντίδωρο στους έξι αριστοκράτες για το "πατριωτικό βραβείο" που  έδωσαν στο συνθέτη...

 

2. Ήταν το 1846, που ο Εκτόρ Μπερλιόζ έφτασε στη Βουδαπέστη για συναυλίες. Για την περίσταση και για να κερδίσει την εκτίμηση και αγάπη του κοινού, συνέθεσε -όπως συνηθιζόταν εκείνη την εποχή- κάποια έργα βασισμένα σε ουγγρικές μελωδίες, ανάμεσά τους και το "Rákóczi March".

Ο ίδιος ο Μπερλιόζ καταγράφει στα Απομνημονεύματά του:
 "... όταν ακούστηκε το Εμβατήριο η αίθουσα σείστηκε από άνευ προηγουμένου φωνές και χτυπήματα ποδιών. (...) Το ακροατήριο ζητούσε επίμονα να επαναλάβουμε την εκτέλεση, όπως κι έγινε. Και τη δεύτερη φορά, το κοινό δεν μπορούσε να συγκρατηθεί...".

Την παραδοσιακή μελωδία πρωτοχρησιμοποίησε λίγο αργότερα στη δραματική του καντάτα: "Η Καταδίκη του Φάουστ".

3. Mε στοιχεία τόσο του Λίστ όσο και του Μπερλιόζ έδωσε μια θαυμάσια παραλλαγή ο Βλαντιμίρ Χόροβιτς.

4. Τη δική της χορογραφική εκδοχή έδωσε το 1902 η Ισιδώρα Ντάνκαν.
Παρακολουθούμε ένα απόσπασμα από την παράσταση με τίτλο "Εμβατήρια" από τον εορτασμό για τα 136α γενέθλια της Ντάνκαν από την εταιρεία χορού, που φέρει το όνομά της.
Μπορείτε να δείτε και να ακούσετε το "Rakoczy March" στο 1:59-250:

Επιβλητικό και μεγαλόπρεπο το μοτίβο της παραδοσιακής μελωδίας -πιστεύω θα συμφωνήσετε- πως ο κάθε συνθέτης που το μεταμόρφωσε, έδωσε το προσωπικό ύφος του με σεβασμό στην ηρωική προσωπικότητα που την ενέπνευσε και κάθε μουσικόφιλος απολαμβάνει το αποτέλεσμα...

Καραγκούνα, χορευτικά μοτίβα της Θεσσαλίας...

Καραγκούνες με την παραδοσιακή τους φορεσιά,
Π.  Παπαχαιτζιδάκης-Μουσείο Μπενάκη (pinterest)

Καραγκούνα πάει στη βρύση

το σταμνί της να γιομίσει.

Κάντε πέρα να περάσω

το χορό σας μη χαλάσω.

Καραγκούνα καραγκούνα

με σαγιά και με σιγκούνια.

Αμ' πως ’δα, αμ' τι ’δα,

στο παραθύρι σ' είδα.

Θα πουλήσω τα κατσίκια

να σου πάρω σκουλαρίκια.

Αμ' πως ’δα, αμ' τι ’δα,

σ’ αγάπησα σε πήρα.

Είναι χορός λεβέντικος, παρότι χορεύεται από γυναίκες!
Η "Καραγκούνα", χορεύεται στα χωριά του κάμπου της Θεσσαλίας από γυναίκες Καραγκούνες, ντυμένες την παραδοσιακή αρχοντική φορεσιά τους, στην οποία ξεχωρίζει η μαύρη γούνα, απ'όπου λέγεται πως οι καραγκούνηδες πήραν το όνομά τους.

 

"Κάρα- γκούνα" σημαίνει "μαύρη γούνα", που κατασκευάζονταν από  δέρμα προβάτου.
Υπάρχει, βέβαια κι  άλλη εκδοχή, πως το προσωνύμιο Καραγκούνηδες προήλθε από τη συνήθειά τους να κινούν το κεφάλι τους (κάρα-κούνα).

Η μελωδία και ο χορός της καραγκούνας είναι από τους δημοφιλέστερους.
Τα βήματα είναι βαριά και αργά, προσδίδοντας στις αγέρωχες καραγκούνες μεγαλοσύνη και  δωρικότητα. Σκοπός και βηματισμός αποδίδουν με λιτότητα και σεβασμό,  θαυμασμό στην μεγαλοπρέπεια της καραγκούνικης ενδυμασίας.

Οι γυναίκες, πιασμένες απ'τα χέρια, χορεύουν σε κύκλο ανοιχτό με μέτωπο προς το κέντρο, ακολουθώντας τρία χορευτικά μοτίβα, καθένα από τα οποία έχει διαφορετικό αριθμό βημάτων.



Μπορείτε να ακούσετε την παραδοσιακή Καραγκούνα εδώ.

• Η τέχνη και το ταλέντο του σπουδαίου Δημήτρη Φάμπα δεν αμφισβητούνται. Βαθιά γνώση για την κιθάρα και δεξιοτεχνική δεινότητα, αλλά και μουσικές συνθέσεις πλούσιες σε χρώματα, ενώ συχνά κάνει χρήση στοιχείων από την Ελληνική παράδοση.
  
  Όπως στις "Παραλλαγές πάνω στο θέμα της Καραγκούνας", που γράφει στην Ιταλία το 1959 και είναι το πρώτο έργο του που εκδόθηκε στο εξωτερικό.

Δ.Φάμπας: "Ελληνικός χορός Καραγκούνα" / ερμηνεύει ο Ευάγγ. Ασημακόπουλος:

• Ο John Duarte στην "Ελληνική Σουίτα" του, διασκευάζει παραδοσιακές μελωδίες και χορούς(Ζαγορίσιος, Τσιριγώτικος, Καλαματιανός). Ανάμεσά τους και την περίφημη "Καραγκούνα".

John Duarte: "Greek Suite, Op. 39: IV. Karagouna " / Athens Guitar Duo:

• Ο Μίμης Πλέσσας στο δίσκο του: "Greece Goes Modern", συγκεντρώνει συνθέσεις του-διασκευές δημοτικών τραγουδιών που έκανε για τις ανάγκες μιας ραδιοφωνικής εκπομπής.
  Στην "Καραγκούνα" του πλέκεται το παραδοσιακό με τζαζ στοιχεία:

Παύλος Καρρέρ: "Δέσπω"...αχός βαρύς ακούγεται...

"Σουλιώτισσες στη μάχη", Γ. Μηνιάτη(από: lifo)

Ο Ζακύνθιος, Παύλος Καρρέρ είναι από τους στυλοβάτες της επτανησιακής μουσικής, ουσιαστικά ο πρώτος Έλληνας μουσουργός ο οποίος καταθέτει μία ολοκληρωμένη συλλογή από φωνητικά έργα με εθνικά θέματα, ελληνόγλωσσα λιμπρέτα και στίχους, καθώς και μελωδίες εμπνευσμένες από τη δημοτική παράδοση.

Η μονόπρακτη όπερά του: "Δέσπω, η ηρωίς του Σουλίου", είναι  -όπως ο ίδιος ο συνθέτης τη χαρακτήρισε- "το πρώτο ελληνικό μελόδραμα" γιατί πλην της ελληνικής θεματολογίας του, τονίζεται κι η μελοποίηση του κειμένου ελληνιστί (στα δυο προηγούμενα μελοδράματά του  τα ελληνικά ήταν διασκευή της ιταλικής μετάφρασης). 

Αφορμή για τη σύνθεσή της το 1875 αποτέλεσε η έναρξη λειτουργίας του Ωδείου Αθηνών και με τη "Δέσπω" ήθελε να συνδράμει στην ανάπτυξη του νεοϊδρυθέντος ιδρύματος.

Ο Καρρέρ επιλέγει τη δραματική πράξη "Ο ηρωικός θάνατος της Δέσπως και των νυφάδων της εις τον πύργον του Δημουλά", σε λιμπρέτο από τον Κερκυραίο συλλέκτη δημοτικών τραγουδιών, πολυσχιδή λόγιο και καθηγητή  υποκριτικής του Ωδείου, Αντώνιο Μανούσο.

Η δραματική σκηνή εξελίσσεται σ' ένα χωριό της Ηπείρου, τη Ρινιάσα, όπου έχει καταφύγει ένα μικρό απόσπασμα Σουλιωτών μετά την παράδοση του Σουλίου.  Ύστερα από ξαφνική έφοδο Τουρκαλβανών, η Δέσπω Μπότσαρη, αφού μαθαίνει ότι ο σύζυγός της σκοτώθηκε στη μάχη, ορκίζεται εκδίκηση.
Μετά από σθεναρή αντίσταση  και μη θέλοντας να πέσουν στα χέρια των Τούρκων, κλείνεται με τις δέκα κόρες, νύφες και εγγονές της στον πύργο του Δημουλά  κι ανατινάζονται, προτιμώντας  το θάνατο από τη σκλαβιά.

"Αχός βαρύς ακούεται, πολλά τουφέκια πέφτουν.

Μήνα σε γάμο ρίχνονται, μήνα σε χαροκόπι;

Ουδέ σε γάμο ρίχνονται, ουδέ σε χαροκόπι,

η Δέσπω κάνει πόλεμο με νύφες και μ' αγγόνια.

Αρβανιτιά την πλάκωσε στου Δημουλά τον πύργο.

"Γιώργαινα, ρίξε τ' άρματα, δεν είν' εδώ το Σούλι.

Εδώ είσαι σκλάβα του πασά, σκλάβα των Αρβανίτων.

- Το Σούλι κι αν προσκύνησε, κι αν τούρκεψεν η Κιάφα,

η Δέσπω αφέντες Λιάπηδες δεν έκανε, δεν κάνει",

Δαυλί στο χέρι νάρπαξε, κόρες και νύφες κράζει:

"Σκλάβες Τούρκων μη ζήσομε, παιδιά μ', μαζί μου ελάτε".

Και τα φυσέκια ανάψανε κι όλοι φωτιά γενήκαν".

"Oι Σουλιώτισσες", Ary Scheffer

Ο Καρρέρ χρησιμοποιεί μοτίβα από δημοτικά τραγούδια τα οποία γνώριζε καθώς μελετούσε και ενδιαφερόταν για την ελληνική μουσική παράδοση. Ως προς την ενορχήστρωση οι δημοτικοφανείς μελωδίες συνδυάζονται με  ηχοχρώματα οργάνων της συμφωνικής ορχήστρας, που γειτνιάζουν στα λαϊκά όργανα, όπως κλαρινέτο, φλάουτο, όμποε σε  ηχοχρωματική μίξη με τα τοξοτά έγχορδα.

Η γενναία Σουλιώτισσα σφίγγει την καρδιά της στον πόνο από το χαμό του άντρα της, προσεύχεται για την ψυχή του, κι αφού εγκωμιάσει τον ηρωισμό του, ορκίζεται εκδίκηση:

"Γενναία ψυχή που χαίρεσαι το φως του παραδείσου

Την ορφανή πατρίδα σου κ’ εκεί ψηλά ενθυμήσου,

Στον Πλάστη που σ’ αγάπησε να δεηθείς γι’ αυτή.

Χρυσό στεφάνι, ω μάρτυρα, σου λάμπει στο κεφάλι!

Μοσχοβολίζει αστράφτοντας η αέρινη σου αγκάλη,

Αυτή που κατασπάραξε το τούρκικο σπαθί.

Μες στα σπλάχνα του Τούρκου, σπαθί μου

Αίμα πιε και ποτέ μη χορτάσεις,

Και συ χέρι, στο φόνο αν δειλιάσεις,

Μήτε ο τάφος να μη σε δεχθεί!

Στης πατρίδος μου το ένδοξο χώμα

Που το εμόλυνε η βάρβαρη Ασία,

Σταυρέ λάμψε, και συ λευθερία,

Μη δειλιάσεις, παλεύουν Γραικοί!

Είναι πραγματικά αξιοσημείωτη η έκφραση θρησκευτικών και πατριωτικών συναισθημάτων, που ενισχύεται με κυματοειδείς σχηματισμούς από τα ξύλινα πνευστά πάνω σε δημοτικοφανή μοτίβα.

Λίγο πριν ανατινάξουν τον πύργο του Δημουλά, οι ατρόμητες γυναίκες τραγουδούν όλες μαζί:
"Παρά σκλαβιά, τον θάνατο ο ήρως προτιμά" ...

Παύλου Καρρέρ: "Δέσπω, η ηρωίς του Σουλίου":

Πηγές: Α. Ξεπαπαδάκου: "Ο Παύλος Καρρέρ και το Μελοδραματικό του Έργο", Corfu Museum

Χωρίς λόγια, ένα τραγούδι για την Άνοιξη...

 

"Spring ή Apple Blossoms", του άγγλου  προραφαηλίτη (εποχής Μέντελσον),Τζων Έβερετ Μίλαι.
Ο καλλιτέχνης στήνει ένα ειδυλλιακό τοπίο, αν και στοχαστικής διάθεσης, που παραπέμπει  στο "fête champêtre"
(γλέντι της γης ή υπαίθρια ψυχαγωγία) των Tιτσιάνο και Τζορτζόνε.

"Άνοιξη

Μια φλογέρα πότε παίζει, 

πότε λίγο σταματά. 

Τα πουλάκια στον αέρα 

πέτονται παιχνιδιστά. 

Και τ'αηδόνι στη λαγγάδα 

ξαφαντώνει μια χαρά. 

Τί γαλάζιος ο ουρανός! 

Δες, να κι ο κορυδαλλός! 

Άντε, φτάνει η νέα Χρονιά. 

Να τής πούμε: "πέρνα, μπρος"! 

με τραγούδια και βιολιά.

Αγοράκι όλο γέλια 

και παιχνίδια ζωηρά. 

Κοριτσάκι μια σταλίτσα, 

όλο νάζια θηλυκά. 

Τί μαγεία των παιδιών  

κομπανία από κοντά: 

κικιρίκου ο πετεινός, 

σοβαρός, καμαρωτός.

Άντε, φτάνει η νέα Χρονιά. 

Να τής πούμε: "πέρνα, μπρος"! 

με τραγούδια και βιολιά..."

[Γουίλιαμ Μπλέηκ - "Τα τραγούδια της αθωότητας", μτφρ.Γ.Μπλάνας]

***

Τα "Tραγούδια χωρίς λόγια" του ΦΕΛΙΞ ΜΕΝΤΕΛΣΟΝ είναι πιανιστικές μινιατούρες ελεύθερης μορφής και αυτοσχεδιαστικού χαρακτήρα συγκεντρωμένες σε οκτώ βιβλία, το καθένα από τα οποία περιλαμβάνει  έξι συνθέσεις.

Το τελευταίο τραγούδι από τον πέμπτο τόμο, που ο Φέλιξ αφιέρωσε στην Κλάρα Σούμαν έχει τον τίτλο: "Camberwell green".

Eίναι εμπνευσμένο από την ομώνυμη, εξοχική περιοχή στα νότια του Λονδίνου, όπου διέμενε ο Μέντελσον κατά την περίοδο σύνθεσής του(1842).
Ήταν άνοιξη και η μελωδία του αναδύει την ηρεμία και τη γαλήνη της φύσης, που ανθοφορεμένη καλεί τους ανθρώπους να βγουν απ'τα σπίτια και να ξεχυθούν στις εξοχές.
Γι΄ αυτό και στη σύνθεση έχει δοθεί ο πρόσθετος τίτλος: "Spring song".



Προτείνω να ακούσουμε το "Spring Song" από τη Ginette Doyen, παιδί-θαύμα της εποχής της, της οποίας η ηχογράφηση στα "Τραγούδια χωρίς λόγια" του Μέντελσον πήρε διθυραμβικές κριτικές για την εκφραστικότητα και την απόδοση της παλέτας του συνθέτη.

Mendelssohn: "Song Without Words Op. 62-No. 6, Spring Song or Camberwell green" / Ginette Doyen:

Ο ΚΑΛΟΜΟΙΡΗΣ για το θάνατο του ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ-18 Μαρτίου 1936

 

"Προσωπογραφία Βενιζέλου", Γ. Γουναρόπουλου
(από: pinterest)

"Ο προκείμενος νεκρός ήτο ένας αληθινός άνδρας, με θάρρος μεγάλο, με αυτοπεποίθησιν και δι' εαυτόν και δια τον λαόν, τον οποίον εκλήθη να κυβερνήση. Ίσως έκαμε πολλά σφάλματα, αλλά ποτέ δεν του επέλειψε το θάρρος, ποτέ δεν υπήρξε μοιρολάτρης, διότι ποτέ δεν περίμενε από την μοίραν να ιδή την χώραν του προηγμένην. Άλλά έθεσε εις την υπηρεσίαν της όλον το πυρ που είχε μέσα του, κάθε δύναμιν ψυχικήν και σωματικήν".

(Το επίγραμμα στον τάφο του  Βενιζέλου-λόγια τα οποία είχε απαγγείλει ο ίδιος ως επιτάφιό του στην Βουλή το 1932)

Ο Μανώλης Καλομοίρης, όπως όλοι γνωρίζουμε,  θαύμαζε τον Ελευθέριο Βενιζέλο, θεωρώντας τον ακρογωνιαίο λίθο της ευημερίας της Ελλάδας.

Ενα από τα έργα του που τού αφιέρωσε ήταν και η όπερά του "Ο Πρωτομάστορας", καθώς  ο συνθέτης  ονόμαζε τον έλληνα πολιτικό: "Πρωτοµάστορα της Μεγάλης Ελλάδας" , ο οποίος µαζί µε τον Κωστή Παλαµά στάθηκε "φάρος της πνευµατικής ζωής", όπως έλεγε ο Καλομοίρης.

Για την ημέρα θανάτου του Βενιζέλου υπάρχει η μαρτυρία:

"Το απόγευμα της 18ης Μαρτίου 1936, η γυναίκα του Καλομοίρη, Χαρίκλεια, βρήκε τον άνδρα της να γράφει μουσική στο πιάνο και τα μάτια του να τρέχουν δάκρυα. 
Τον ρώτησε γιατί έκλαιγε και εκείνος, συντετριμμένος, της απάντησε: "Μόλις πέθανε ο Βενιζέλος και προσπαθώ να γράψω ένα πένθιμο εμβατήριο για να θρηνήσω τον Πρωτομάστορα της Μεγάλης Ελλάδας".

Η παρτιτούρα που είχε μπροστά του ο Καλομοίρης ήταν από το "Συμφωνικό τρίπτυχο".

Το έργο κυριαρχείται από ηρωικά και λυρικά στοιχεία.

1. Ξεκινά με το "Πρελούδιο" με ελεγειακή διάθεση και επιρροές από την δημοτική παράδοση και τα  μοιρολόγια. Με πλούσια ενορχήστρωση και τα βασικά θέματα εκτελεσμένα από κόρνο και  φλάουτο, δημιουργείται βουκολική, αλλά μελαγχολική  ατμόσφαιρα.

2. Το "Ιντερλούδιο", που ακολουθεί  είναι ένα πένθιμο εμβατήριο με διάχυτο το ελληνικό στοιχείο, αργό και επιβλητικό και με επική διάθεση.

3. Το φινάλε, ένα "Ποστλούδιο" συνιστά ανασκόπηση των προηγουμένων θεμάτων με εναλλαγή του μεγαλειώδους και του πένθιμου,  επιστεγάζοντας με μνημειώδη διάθεση την ανάμνηση της Μεγάλης Ιδέας του Ελληνισμού(e-grammes.gr)

Μ. ΚΑΛΟΜΟΙΡΗΣ : "Συμφωνικό Τρίπτυχο-Finale", ΚOA-Βύρων Φιδετζής

Σχετικό κείμενο μπορείτε να διαβάσετε κι εδώ.

Μουσικές εμπνεύσεις για τον "Άνθρωπο του Θεού"

 

"Aγιος Aλέξιος, ο Άνθρωπος του Θεού",
του Στέφανου Tζανκαρόλα (17ος αι.)
από kathimerini

Σήμερα η Ορθόδοξη εκκλησία τιμά τη μνήμη του Αγίου Αλεξίου, που είναι γνωστός και ως ο "άνθρωπος του Θεού", καθώς εγκατέλειψε τα πλούτη και την αριστοκρατική καταγωγή του, ασκήτευσε , και εκτιμήθηκε για την αρετή του.
Γυρνώντας από τους Αγίους Τόπους στη Ρώμη, δεν αποκαλύφτηκε αλλά έζησε ως ζητιάνος αντιμετωπίζοντας περιφρόνηση, αδιαφορία και χλευασμό, μαζί με τους πειρασμούς του Σατανά.
Όταν κατάλαβε πως θα πεθάνει έγραψε τα πάντα σε ένα χαρτί που βρέθηκε με θεϊκή εντολή.
Επειδή, όταν πέθανε ο Αλέξιος  ακούστηκε ουράνια φωνή λέγοντας: "Ζητήσατε τον άνθρωπο του Θεού", ονομάστηκε "Άνθρωπος του Θεού" φανερώνοντας έτσι την Αγιότητά του.

Την  EΙΚΟΝΑ: "Aγιος Aλέξιος, ο Άνθρωπος του Θεού", έργο του Στέφανου Tζανκαρόλα, του 17ου αι. περιγράφει σε κείμενό του ο  ακαδημαϊκός Παν. Bοκοτόπουλος:

"Kύριο θέμα της εικόνας είναι η παράσταση του Aγίου Aλεξίου σε αμφίστροφη κινημένη στάση, ντυμένου με καφέ ανοιχτό ποδήρη χιτώνα και καστανέρυθρο ιμάτιο. O άγιος κρατά στο ένα χέρι μεγάλο σταυρό και στο άλλο ειλητάριο, με τα λόγια που απευθύνει στον Xριστό, ο οποίος επιφαίνεται σε σύννεφο: "γιατί να εγκαταλείψει κανείς, Σώτερ, γονέα, σύζυγον, οικίαν, όλη την περιουσία του; Γιατί να προσφέρει τον ίδιο του τον εαυτόν; Σταυρόν κρατώ"-(Καθημερινή)

• Η πρώτη όπερα με θέμα τα διάφορα επεισόδια της ζωής του Αγίου γράφτηκε από τον ιταλό Stefano Landi το 1631, σε λιμπρέτο του μετέπειτα Πάπα Κλήμη Θ΄, που είχε διακριθεί και ως λογοτέχνης. O Landi αναθέτει το ρόλο του Αλέξιου σε φωνή καστράτο.
  
  Aκούμε από τη 2η Πράξη την άρια "O morte gradita" με τον  Philippe Jaroussky:

"Aλέξιος, ο Άνθρωπος του Θεού", José Juárez
Museo Nacional de Arte-Μεξικό 

Στο διπλανό εικαστικό του 1653, ο José Juárez απεικονίζει τον άγιο Αλέξιο ανεβασμένο σε βάθρο κρατώντας μεγάλο Σταυρό στο ένα χέρι κι έναν ανθισμένο λευκό κρίνο, στο άλλο.

Γύρω του στο έδαφος υπάρχουν διάφορα αντικείμενα -μαλαματένια κοσμήματα, ένα σπαθί, χρυσά νομίσματα και πολύτιμα σκεύη- που υπαινίσσονται την κοσμική ζωή γεμάτη από πλούτη.
Όλα, αντικείμενα υλικής αξίας που ο Άγιος απέρριψε.

Στο πίσω πλάνο έχει απεικονίσει ένα αρχιτεκτονικό κτίσμα χωρισμένο σε άνω και κάτω επίπεδο, μια διαίρεση που χρησιμεύει ώστε να παρουσιάσει σκηνές από τη ζωή του Αγίου:
Επάνω την πλούσια ζωή στην πατρική του οικογένεια την οποία απαρνήθηκε και κάτω το νεκρό του σώμα.

• Ένα ομότιτλο έργο "The Song of Alexis, Man of God, op 20" για χορωδία και ορχήστρα στον τύπο κοσμικής  καντάτας μάς παρουσιάζει ο Ρίμσκυ Κόρσακωφ το 1878.
  
  Ένα λεπτεπίλεπτο ηχητικά και κατανυκτικότατο χορωδιακό έργο, με το συνθέτη να μεταφράζει σε σύγχρονο ήχο τους ήχους μιας υμνωδίας, την οποία εμπλουτίζει χρωματικά, δημιουργώντας ένα νέο σύστημα αρμονικών μέσων, βασισμένο σε συνδυασμό της μιμητικής ανάπτυξης και του μελωδικού καλλωπισμού. Ένα φωνητικό αποτέλεσμα στα πρότυπα μιας φούγκας με πολυχρωμία, σαφήνεια, διαφάνεια.

• Nωρίτερα, τo 1710, η φημισμένη στην εποχή της συνθέτιδα, Camilla de Rossi, γνωστή και ως συνθέτις "Romana-η Ρωμαία" δίνει ένα κατανυκτικότατο -αν και οπερατικού χαρακτήρα- ορατόριο, στο οποίο σκιαγραφείται μουσικά η ενάρετη και φιλεύσπλαχνη φύση του Αλέξιου, του "ανθρώπου του Θεού". Σε καμία όμως περίπτωση η σύνθεση δεν περιορίζεται σε ευσεβείς διαλογισμούς, αλλά δεικνύει και τις αμφιβολίες του Αλέξιου για τη θεϊκή του αποστολή, παρά την ισχυρή του πίστη:

Camilla de Rossi: "Oratorio Sant'Alessio"

Μελαγχολία, σάμπα και ο Λέοναρντ Μπερνστάιν...

 

"Samba", Heitor dos Prazeres (br.pinterest)

Kαλημέρα και Χρόνια Πολλά!

Τελευταία Κυριακή της Αποκριάς σήμερα και ταξιδεύουμε στη Βραζιλία και το φημισμένο καρναβάλι του Ρίο!

Φτερά, πούπουλα, κέφι, ξεσάλωμα, εντυπωσιακά κοστούμια, μα κυρίως ρυθμός!

Όλα κινούνται στους χορευτικούς ρυθμούς της ΣΑΜΠΑ!

Η σάμπα ήταν χορός των Αφρικανών, που ως γνωστόν μεταφέρθηκαν στο Νέο Κόσμο ως σκλάβοι.

Παράδοξο, αλλά "Σάμπα" στη γλώσσα τους σημαίνει "μελαγχολία". Λέξη και έννοιες
αντιφατικές, που δεν μπορούν λογικά να συνυπάρχουν.

Όμως, αν επισημανθεί πως η σάμπα προέρχεται από ένα χορό των προγόνων τους, τον χορό "τσόρο=θρήνος" με τον οποίο οι Αφρικανοί συνόδευαν τις ειδωλολατρικές θρησκευτικές τελετές του τόπου τους, ίσως η συσχέτιση γίνει αποδεκτή ευκολότερα.

Ως σκλάβοι, τους απαγορευόταν οποιαδήποτε θρησκευτική-τελετουργική έκφραση, φυσικά.

Έτσι, έπρεπε να βρουν ένα τρόπο να κρατήσουν ζωντανή την κουλτούρα, την παράδοση και τα έθιμά τους.

Άλλαξαν σε ταχύτατη τη ρυθμική αγωγή του τσόρο και με τη σάμπα, μετέτρεψαν δήθεν, τις θρησκευτικές τελετές σε χορευτικές εκδηλώσεις που έμοιαζαν με γιορτή κι έτσι ξεγελούσαν τους λευκούς.

Με το πέρασμα των χρόνων, η σάμπα αγαπήθηκε από όλους, ανεξαρτήτως χρώματος και καταγωγής και ενσωματώθηκε στην κουλτούρα τους...

Η SAMBA του ΜΠΕΡΝΣΤΑΪΝ:

Μπερνστάιν εν δράσει...
(pinterest)

O Λέοναρντ Μπερνστάιν το 1980 για τον εορτασμό της εκατονταετηρίδας της Συμφωνικής της Βοστώνης(πόλης όπου μεγάλωσε) κλήθηκε να γράψει ένα "Divertimento για Ορχήστρα", μια σύνθεση για μεγάλη συμφωνική ορχήστρα, αποτελούμενη από οκτώ σύντομες μπαγκατέλες, κάτι σαν "μουσικές νοσταλγίες".

Πρόκειται για συμφωνικό ρεπερτόριο από διαφορετικές ιστορικές περιόδους, καθώς ο συνθέτης αναφέρεται σε ποικίλα στυλ της αμερικανικής λαϊκής μουσικής. Φανφάρες, Εμβατήριο, Βαλς, Μαζούρκα, Μπλουζ, αλλά και Σάμπα, που κατά δήλωση του συνθέτη: "αντανακλούν τις μουσικές εμπειρίες της νεότητάς του που πάντα αναπολεί με ενθουσιασμό".

Όλη η σύνθεση στηρίζεται σε δυο τονικότητες: Την B (σι) από "Boston-Βοστώνη" και C (ντο) από Centennial-εκατονταετηρίδα".

Η "Samba" ακολουθεί ρυθμό "Allegro giusto", έχει γοητευτική λάτιν γεύση φυσικά, που υπογραμμίζεται από τα πολύχρωμα κρουστά. Σύντομης διάρκειας, στηρίζεται σε επαναλαμβανόμενο μοτίβο.

Η μελωδική ανάπτυξη οδηγεί τον ακροατή σε μοιραία σύγκριση με το ξεσηκωτικό: "West Side Story".

Μια σύνθεση που μάς θυμίζει καρναβαλικές φιέστες, μάς καλεί να φορέσουμε αυτοσχέδια φαντασμαγορικά κοστούμια και περίτεχνες μάσκες και να προσθέσουμε στους μουντούς καιρούς μας κάτι από το κλίμα της εύθυμης Αποκριάς...

Καλή Αποκριά με χαρά, κέφι και αστείρευτη διάθεση αισιοδοξίας, φίλοι μου!

Απελευθερώστε σώμα και μυαλό! Ξεχυθείτε σε ένα ατελείωτο ξεφάντωμα, γεμάτο παιχνίδι και τον αισθησιασμό μιας σάμπα!
Leonard Bernstein: "Divertimento for Orchestra - Samba":

"BOLERO" : Ravel Vs Τoscanini

 

Μωρίς Ραβέλ, ο μεγαλοφυής!Ενας από τους πιο χαρισματικούς πρωτομάστορες της σύνθεσης και της ενορχήστρωσης.Ανήσυχος, ευαίσθητος, λάτρης των εθνικών στυλ και του εξωτισμού.Επαναστάτης κι αισθηματίας.

(Με αφορμή τα γενέθλια του ΡΑΒΕΛ σαν σήμερα 7 Μαρτίου 1875)

Πιο δημοφιλής του σύνθεση είναι το "Boléro" και ίσως  ένα από τα πιο γνωστά κομμάτια στην Ιστορία της μουσικής. Όπως για κάθε διασημότητα, έτσι και για το "Μπολέρο" έχουν γραφτεί και ακουστεί διάφορες ιστορίες.

Π.χ:

Θεωρείται ένα από τα πιο συχνά παιζόμενα  κομμάτια  κλασικής μουσικής και υπολογίζεται ότι εκτελείται κάθε 15 λεπτά, κάπου στον κόσμο!

Eπίσης κατέχει την 3η θέση προτίμησης των ακροατών μετά την "9th Symphony" του Μπετόβεν και το "In the Hall of the Mountain King" του Γκρηγκ.


Η ΔΙΑΜΑΧΗ για το tempo:

Ο Ραβέλ ήθελε ένα συγκεκριμένο τέμπο για το έργο του, το οποίο δεν ακολούθησε ο Αρτούρο Τοσκανίνι όταν κλήθηκε να το διευθύνει με την NBC.
Ο μέγας ιταλός μαέστρος σχεδόν το διπλασίασε σε ταχύτητα, κάτι που εκνεύρισε τον Ραβέλ τόσο, που  αρνήθηκε να σφίξει το χέρι του Τοσκανίνι. Ο δεύτερος του απάντησε πως η μουσική θα ήταν ανούσια αν δεν την εκτελούσε με τον τρόπο του..με τον Ραβελ να απαντά: "Τότε μην την ξαναπαίξετε!"

Εσείς αποφασίζετε φίλοι μου! Ακούστε και αποφανθείτε ποιον δικαίωσε η Ιστορία...


Λίγο έως πολύ οι περισσότεροι γνωρίζουμε τα σχετικά περί "Μπολερό".
Αξίζει όμως να διαβάσουμε πως τα αφηγείται στις σελίδες του βιβλίου του ο Ζαν Εσενόζ:

<<...Το επόμενο διάστημα ο Ραβέλ δεν έχει να κάνει κάτι που να τον συγκινεί. Έχει αρχίσει ν' ανησυχεί σφόδρα, όταν η Ίντα Ρουμπινστάιν τού προτείνει να ενορχηστρώσει κάποια κομμάτια από την "Ιβηρία" του Αλμπένιθ για ενα μπαλέτο που θα το χορέψει η ίδια. Η Ίντα είναι υπέροχη. Είναι αυτό το είδος γυναίκας που όταν βαριέται πάει στην Αφρική να κυνηγήσει λιοντάρια.. Που σου τηλεφωνεί μες στα μαύρα μεσάνυχτα από το Άμστερνταμ για να σου πει πως εκείνο το πρωί μες στο αεροπλάνο που την έφερνε απ' το Μπαλί είδε τον ήλιο ν' ανατέλλει κομψά πάνω στην Ακρόπολη... 
Η Ίντα είναι κάτισχνη, πανύψηλη, πανέμορφη, πάμπλουτη -δεν μπορείς να της αρνηθείς τίποτα. Ο Ραβέλ στρώνεται στη δουλειά. [...] Ο Νιν του επισημαίνει ότι το σχέδιο Αλμπένιθ παρουσιάζει ενδεχομένως κάποιο ζήτημα δικαιωμάτων, δεδομένου ότι κάποιος Αρμπός έχει ήδη ενορχηστρώσει κάποια κομμάτια. [...]
Έξω φρενών ο Ραβέλ, νεύρα και στεναχώρια, "όλοι αυτοί οι νόμοι είναι ηλίθιοι"... "Και τώρα τι να πω στην Ίντα; Θα γίνει  έξαλλη". [...] 

Στο μεταξύ ο χρόνος βιάζει. Χρειάζεται μια παρτιτούρα. "Έτσι θέλετε;" λέει ο Ραβέλ, θα τα βγάλω πέρα μόνος μου. Για μπαλέτο πρόκειται εξάλλου. Δεν χρειάζεται φόρμα, ούτε θεματική ανάπτυξη, ούτε καν μετατροπίες -μόνο ρυθμό και ενορχήστρωση" [...]
Στο Σεν-Ζαν ντε λιζ πρωί πρωί είναι έτοιμος να φύγει για την ακρογιαλιά φορώντας ένα μπουρνούζι χρυσαφί. Καθυστερεί λίγη ώρα στο πιάνο και με το ένα δάκτυλο παίζει ξανά και ξανά στα πλήκτρα μια φράση. 
"Δεν βρίσκεις οτι αυτό το θέμα έχει κάτι επίμονο;", ρωτά τον Σαμαζέιγ και μετά πάει για μπάνιο. Συνεχώς σκέφτεται τη φράση... λέει να την αξιοποιήσει επαναλαμβάνοντάς τη πολλές φορές, αφήνοντας την ορχήστρα να ανεβαίνει, κλιμαμώνοντάς τη. [...] 
Την πρώτη φορά που το κομμάτι χορεύεται, προβληματίζει λίγο, αλλά γνωρίζει επιτυχία. Μετά όμως όταν παρουσιάζεται σε συναυλία γνωρίζει θριαμβευτική επιτυχία. Αυτό το έργο που δεν είχε ελπίδα, αφήνει άναυδο όλο τον κόσμο.
Στο τέλος αυτή η επιτυχία αρχίζει να τον ανησυχεί. Το ότι ένα απαισιόδοξο σχέδιο γνωρίζει τόση δημοφιλία, σε σημείο ώστε να γίνει από τα πιο γνωστά ρεφρέν του κόσμου, είναι κάτι που γεννά ερωτήματα. 
Σε όσους αποτολμούν να τον ρωτήσουν ποιο από τα έργα του θεωρεί αριστούργημα του απαντά: "Το Μπολερό αλλά δυστυχώς είναι κενό μουσικής. Βέβαια, το ότι το περιφρονώ δεν σημαίνει ότι κι ο κόσμος πρέπει να το παίρνει ελαφρά κι ούτε να το παίζει με το τέμπο του."
[...]
Όταν ο Τοσκανίνι το διηύθυνε πιο γρήγορα, με δικούς του χρωματισμούς και accellerando, ο Ραβέλ πηγαίνει να τον δει όλο ψυχρότητα. 
Ο Τοσκανίνι σκύβει πάνω του επιμηκύνοντας κι άλλο το μακρύ του μούτρο ζαρώνοντας το αέτωμα που' χει για μέτωπο: 
"Μα εσείς δεν ξέρετε καλά καλά τη μουσική σας -τρέμουν τα μουστάκια του Τοσκανίνι- αυτός ήταν ο μόνος τρόπος να περάσει στο κοινό!"
Επιστρέφοντας σπίτι του, χωρίς να πει κουβέντα σε κανένα, ο Ραβέλ γράφει στον Τοσκανίνι. 
Κανείς δεν ξέρει τί του λέει σ αυτό το γράμμα..."

( Ραβέλ ", Ζαν Εσενόζ, μτφ.Αχ. Κυριακίδης εκδ Πόλις, σελ.59-66)


Εσείς αποφασίζετε φίλοι μου! Ακούστε και αποφανθείτε ποιον δικαίωσε η Ιστορία....!Αν και ίσως είναι καλύτερο να μην μετεχουμε της διαμάχης τους...!
Καθε ερμηνεία έχει την προσωπική σφραγίδα του μαέστρου και αντίληψη του καθενός.Διαφορετικά μιλούν στην κάθε ψυχή κι ας πρόκειται για ίδια σημάδια πάνω στο πεντάγραμμο...
Χωρίς διλήμματα λοιπόν και μόνο με προσδοκίες μεγάλων απολαύσεων, που μάς προσφέρει η Τέχνη, εύχομαι σε όλους καλό απόγευμα προσαρμοσμένο στο ιδανικό, για σας, τέμπο χαράς...

"Bolero": Toscanini - NBC Symphony Orchestra:

Ο Ravel διευθύνει το "BOLERO"(1930):

Συρανό: "Τι ελπίδα να ’χω μ’ αυτήν την προβοσκίδα;"

Ο Benoît-Constant Coquelin
στο ρόλο του Cyrano de Bergerac 

"Ε, όχι δα, μικρέ μου, τόσο μόνο;
Μπορούσες χίλια πράγματα να πεις με άλλον τόνο!
Άκουσε! Επιθετικά: "Αν είχα τέτοιο μύτο,
να τονε κόψω η πρώτη μου απόφαση θα ήτο!".
Και φιλικά: "Προσέξτε την, θα μπει μες στο φλιτζάνι!
Εάν δεν την σηκώσετε, μέχρι τον πάτο φτάνει!".
Με ύφος περιγραφικό: "Βουνοκορφή! Ίδια ράχη!
Βράχος! Τι βράχος, φίλοι μου; Χερσόνησος μονάχη!".

Με περιέργεια: "Το κουτί αυτό μες στο συρτάρι
το 'χεις για τα ψαλίδια σου, ή είναι καλαμάρι;".
Χαριτωμένα: "Τα πουλιά τόσο πολύ σε νοιάζουν
ώστε πάνω στη μύτη σου τα βάζεις και κουρνιάζουν;".
Στα ίσια: "Πες μου, όταν ρουφάς ταμπάκο από τη μύτη,
απ' τον καπνό πιάνει φωτιά και καίγεται το σπίτι,
και πυρκαγιά, φωνάζουνε , στην καπνοδόχο οι άλλοι;".
Με ύφος προστατευτικό: "Πρόσεχε το κεφάλι
από το βάρος το πολύ μη γείρει προς το χώμα!"

("Συρανό ντε Μπερζεράκ", Rostand Edmond, μτφ. Λ.Μητσάκου, εκδ. Νεφέλη)

Ο πραγματικός Συρανό

Μπορεί ο Συρανό ντε Μπερζεράκ να ξεπήδησε από τις ρομαντικές σελίδες του μυθιστορήματος του Edmond Rostand, όμως ήταν υπαρκτό πρόσωπο.

Γεννήθηκε σαν σήμερα, 6 Μαρτίου 1619 στο Παρίσι και το πραγματικό του όνομα ήταν Savinien de Cyrano. 

Καταγόταν από οικογένεια μικροευγενών, υπήρξε ιππότης αλλά και στρατιωτικός, ένας αξιοθαύμαστος μονομάχος γνωστός για την ακόλαστη, ερωτική ζωή του. Ξεχώρισε για τα ελευθεριάζοντα ήθη και φρονήματά του, την τόλμη του να δηλώνει τις φιλελεύθερες θέσεις του, μια πολυσύνθετη προσωπικότητα που ασχολήθηκε με την ποίηση και τη λογοτεχνία.

Ο Συρανό ντε Μπερζεράκ ήταν ήρωας της παιδικής ηλικίας του Rostand, ο οποίος αγαπούσε τον ιδεαλισμό και το θάρρος του. Έτσι, όταν το έργο του πρωτοπαρουσιάστηκε στη σκηνή με ήρωα το είδωλό του το 1897,  με τον διάσημο ηθοποιό Benoît-Constant Coquelin στο ρόλο του τίτλου, η υποδοχή ήταν θριαμβευτική!

Η ηρωική κωμωδία παιζόταν συνεχόμενα για 300 παραστάσεις με το κοινό να παραληρεί και να χειροκροτεί επί ώρες κάθε βράδυ μετά το κλείσιμο της αυλαίας! Τέτοιος ενθουσιασμός για έμμετρο θεατρικό έργο είχε να εμφανιστεί από την εποχή του Βίκτωρος Ουγκό με τον "Ερνάνη", γι' αυτό και ο "Συρανό" μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες. 

Από παράσταση του "Συρανό" το 1897 στη Στοκχόλμη

"Τι ελπίδα να ’χω μ’ αυτήν την προβοσκίδα;", αναρωτιέται ο Συρανό, καθώς έγινε γνωστός εμφανισιακά για την υπερμεγέθη μύτη του, στοιχείο , που διασώζει το θεατρικό έργο του Εντμόν Ροστάν.

Εντμόν Ροστάν

Το δημοφιλές θεατρικό θεωρείται από τα συναρπαστικότερα του παγκόσμιου δραματολογίου, ένα περίφημο δείγμα της ρομαντικής έκφρασης του 19ου αι.

Πρόκειται για έμμετρο πεντάπρακτο έργο που εκτός από την αφήγηση της ζωής του ονειροπαρμένου ξιφομάχου ποιητή με τη "διάσημη" μύτη, πλέκει και ερωτικές ιστορίες, απαραίτητες να ξετυλιχτεί το κουβάρι της πλοκής:

Ο Συρανό είναι ερωτευμένος με την Ρωξάνη, την οποία αγαπά και ο Κριστιάν. Δονκιχωτικός τύπος, ο Συρανό θα βοηθήσει τον δειλό Κριστιάν να πλευρίσει τη Ρωξάνη, και να τής εξομολογηθεί τον έρωτά του. Ετσι εφοδιάζει τον αντίζηλό του με ποιητικά ραβασάκια που τα παρουσιάζει σαν δικά του, που συγκινούν τη ρομαντική νέα...

Από το δράμα του Εντμόν Ροστάντ εμπνεύστηκαν καλλιτέχνες από διάφορες μορφές τέχνης.

Για σήμερα προτείνω μια όπερα και μια ουβερτούρα:

Ο Benoît-Constant Coquelin
στο ρόλο του Cyrano de Bergerac 

1. Τo 1936 γράφει την ομότιτλη όπερα του ο Φράνκο Αλφάνο, γνωστός μας συνθέτης επιτυχημένων μπαλέτων, αλλά επίσης γιατι ειναι εκείνος που πρότεινε ο Τοσκανίνι να ολοκληρώσει την Τουραντότ του Πουτσίνι.

Αρχικά η μουσική για το "Συρανό" γράφτηκε πάνω σε γαλλικό λιμπρέτο, που όμως στη συνέχεια άλλαξε στην ιταλική γλώσσα, όπως τότε συνηθιζόταν στις οπερατικές παραγωγές. Γαλλικού ύφους σύνθεση, όμως εμποτισμένη το ιταλικό πάθος και ταπεραμέντο.

Η όπερα, που χαρακτηρίζεται ως "ηρωική κωμωδία" δεν είχε την επιτυχία του θεατρικού. Πρωταγωνιστής ένας γενναίος ιππότης και ρομαντικός ποιητής, εγκλωβισμένος σε μια γελοία εμφάνιση, που δεν μπόρεσε να συγκινήσει το κοινό του Παρισιού των αρχών του 20ου αι. γι' αυτό κι έπεσε στην αφάνεια. Μέχρι το 2005, που αναβίωσε στη σκηνή της ΜΕΤ με τον Πλάθιντο Ντομίνγκο στον πρωταγωνιστικό ρόλο και η όπερα κατέκτησε τη θέση που τής αξίζει, καθώς η μουσική του Αλφάνο αποτελεί ηχώ Ντεμπισιανών και Ραβελικών αρμονιών, γεμάτη φινέτσα και κομψότητα σκιαγραφεί μια εξαιρετικά ρομαντική ατμόσφαιρα.

Franco Alfano:"Cyrano de bergerac"

2. Ο Johan Wagenaar ήταν ολλανδός συνθέτης και οργανίστας , γνωστός για τις επιδόσεις του σε χορωδιακά έργα του Μπαχ. Ξεχώρισε όμως και για τη σκηνική και προγραμματική μουσική του.

Αξιοπρόσεκτο το συναίσθημα που αναδύεται στην Ουβερτούρα του "Cyrano de Bergerac" που διακρίνεται για τον ενορχηστρωτικό πλούτο και τις λεπτές αρμονίες με εμφανείς επιρροές από συνθέσεις των Μπερλιόζ και Στράους.

Johan Wagenaar: "Overture: Cyrano de Bergerac, Op.23"
Την Βασιλική Ορχήστρα Κόνσερτχεμπάου διευθύνει ο Riccardo Chailly:

Aπό τους ηθοποιούς που διακρίθηκαν στο ρόλο του "Συρανό" του Ροστάν, ήταν ο πατέρας του Σασά Γκιτρύ, Λυσιέν. Τον απεικόνισε με τα πινέλα του ο Ανρί Ματίς το 1903:

pinterest

Μια μουσική ιστορία από τον Σοπέν...

"A Musical Story by Chopin",  Andrew Carrick Gow- Tate National Gallery

 

To ξανθό, χαριτωμένο αγόρι καθόταν στο σκαμνάκι του πιάνου. Τα πόδια του κρέμονταν, δεν έφτανε τα πεντάλ, όμως το χάδι των πλήκτρων δεν έχανε τίποτε από το βελούδο του...Συνομήλικοι και κάπως μεγαλύτεροι φίλοι του άκουγαν εκστασιασμένοι...

"Πόσο εκλεπτυσμένο μουσικό αισθητήριο", σκεφτόταν ο ένας..
"Ένας χλωμός ονειροπόλος ο μικρός, μια ευγενής καλλιτεχνική φύση ποτισμένη αστείρευτο συναίσθημα"...
"Κάποτε, θα τον πουν "υπέρτατο ποιητή", ίσως να τον συγκρίνουν και με τον "Ραφαήλ", ένας "Ραφαήλ του πιάνου", ένας οραματιστής, ... με το πρώτο άγγιγμα των πλήκτρων χάνεσαι στα όνειρά του, οι μελωδίες του παρασέρνουν κάθε ευαίσθητο ακροατή...", η σκέψη του άλλου.
Και τί έκφραση!, έκφραση που ακτινοβολεί φως!"

Γλυκός, αισθαντικός, ένας άγγελος στη θωριά ήταν ο Φρειδερίκος Σοπέν και δεν είχε συμπληρώσει ακόμη τα επτά του χρόνια,  όταν έγραψε τις πρώτες του συνθέσεις. 

Ο πατέρας του, Νίκολαoυς Σοπέν, τα δημοσίευσε  για λογαριασμό του γιου του. Πρώτη  δημιουργία  του επτάχρονου θεωρείται μια "Polonaise" σε σολ ελάσσονα αφιερωμένη στην κοντέσα Victoire Skarbek κι εκτυπώθηκε από τον ίδιο εκδοτικό οίκο του δασκάλου του Σοπέν, Ιωσήφ Ξάβερ Έλσνερ, ο οποίος αναγνώρισε την ιδιοφυία του μαθητή του.

Στο εξώφυλλο, αναφερόταν (λανθασμένα) η ηλικία του συνθέτη παιδιού-θαύματος(τον ανέφεραν 8 αντί 7) και το όνομα του ατόμου που απευθυνόταν η αφιέρωση. Η Βικτώρια ήταν κόρη ενός επιφανούς στρατιωτικού, που όταν ο γάμος των γονιών της διαλύθηκε, φιλοξενήθηκε με τη μητέρα της στη Ζελαζόβα Βόλα. Εκεί, γνωρίστηκε με την οικογένεια Σοπέν.

Oι πολωνικές εφημερίδες εγκωμίασαν τη σύνθεση, καθώς εντυπωσιάστηκαν από την νεαρή ηλικία του  Φρειδερίκου:

"Ο συνθέτης αυτού του πολωνικού χορού, ένα νεαρό αγόρι οκτώ χρονών είναι ο γιος του καθηγητή γαλλικής γλώσσας και λογοτεχνίας στο Λύκειο της Βαρσοβίας, κ. Νικόλαους Σοπέν, μια πραγματική μουσική ιδιοφυΐα. Όχι μόνο παίζει τα πιο δύσκολα έργα στο πιάνο με  μέγιστη ευκολία και εξαιρετική εκφραστικότητα, αλλά είναι επίσης  συνθέτης πολλών χορών και σειράς παραλλαγών τους, που οι γνώστες δεν μπορούν παρά να θαυμάσουν στο έπακρο, δεδομένης της νεαρής ηλικίας του συνθέτη".  

Και η κριτική τελειώνει με μια πρόταση που αποκαλύπτει ένα είδος πικρίας από μεριάς Πολωνών: 

"Αν ο νεαρός είχε γεννηθεί στη Γερμανία ή τη Γαλλία, σίγουρα θα είχε προσελκύσει την προσοχή όλων των εθνών. Ας γίνει αυτή η αναφορά ένδειξη ότι γεννιούνται μεγαλοφυίες και στη δική μας χώρα και πως η έλλειψη ευρείας δημοσιότητας τούς κρατά αθέατους στο ευρύτερο κοινό" (chopin.nifc)

Η Πολονέζ σε σολ ελάσσονα, διακρίνεται για την  4 μέτρων μεγαλόπρεπη έναρξή της με δυο χαρακτηριστικές συγχορδίες, που κρατούν και την ενότητα με την επανάληψή τους καθ' όλη τη διάρκεια της πιανιστικής σύνθεσης, πριν το ευγενές άρπισμα...Ακολουθεί ο κύριος χορός σε δύο μέρη, και ένα τρίο που ακούγεται στη σχετική μείζονα κλίμακα, Σι ύφεση.

Έκπληξη προξενεί  η ευφάνταστη επεξεργασία των θεμάτων, ο τρόπος που ο επτάχρονος συνθέτης  μεταφέρει αντίλαλους από έργα που προφανώς μελετούσε, οι πλούσιες ηχητικά συγχορδίες, οι ρυθμικές φιγούρες με τις διασταυρώσεις χεριών, η αρμονική κινητικότητα των φθόγγων κι οι εντυπωσιακές κινήσεις σε όλο το μήκος του οργάνου...
Η μουσική του έχει κάτι από την παιδική αθωότητα, αγνή αφήνεται σε μια χρωματική πορεία όπου η μελωδία καθοδηγεί. 

Κι όλα αυτά από έναν  μάγο των πλήκτρων, μόλις επτά χρονών!

Chopin : Polonaise in G minor - Posthumous / Vladimir Ashkenazy:

Το σπίτι που γεννήθηκε ο Σοπέν στη Ζελαζόβα Βόλα

Το κείμενο γράφτηκε με αφορμή τη γενέθλια επέτειο του Φρειδερίκου Σοπέν. Γεννήθηκε στη Ζελαζόβα Βόλα, ένα γραφικό πολωνικό χωριό που περιβάλλεται από λόφους με ιτιές και φιδίσια ποταμάκια, έξω από τη Βαρσοβία.
Το όνομα του χωριού του στα πολωνικά σημαίνει "σιδερένια θέληση" και ο κορυφαίος συνθέτης και πιανίστας με την ασθενική κράση φαίνεται να μοιάζει σ'αυτό με τη γενέτειρά του... Υπήρξε τολμηρός, πρωτοπόρος ως προς τον χειρισμό του πιάνου, ένας καλλιτέχνης με αξιοθαύμαστο θάρρος και θέληση να εξερευνά άγνωστες έως τότε οδούς απέναντι στα πλήκτρα.

Είδε το φως του κόσμου την πρώτη μέρα της άνοιξης, την 1η Μαρτίου του 1810.
Η μουσική κλίση του μικρού αγοριού, όπως και της μεγαλύτερης αδερφής του, Λουντβίκα οφείλεται και στους δυο γονείς τους. Ο πατέρας έπαιζε φλάουτο και βιολί και η μητέρα, πιάνο. Ο μικρός Φρειδερίκος συγκινούνταν μέχρι δακρύων ακούγοντας τη μητέρα να παίζει. Από τα έξι του χρόνια μπορούσε να αναπαράγει ό,τι άκουγε ή να φτιάχνει καινούργιες μελωδίες, οπότε δικαίως χαρακτηρίστηκε παιδί-θαύμα στο πιάνο, συγκρινόμενος μάλιστα με τον Μότσαρτ στην αντίστοιχη ηλικία.
Χαρακτηρίστηκε επίσης "ποιητής του πιάνου", καθώς έγραψε αποκλειστικά για το όργανο αυτό, δίνοντας συνθέσεις απίστευτης ομορφιάς που τις διαπερνά λυρισμός, μελωδικότητα και ποίηση μοναδικής αξίας και πνοής.

Όσκαρ-Άλμα: ευλογία και κατάρα μαζί...

"Oskar Kokoschka self portrait"

Εκκεντρικός, αλλά ταυτόχρονα και ανθρώπινος, δραματικός, έντονος, με ιδιαίτερη έκφραση του ρομαντικού και της ευαισθησίας. Ένας εραστής της αλληγορίας.

Ο Όσκαρ Κοκόσκα γεννήθηκε σαν σήμερα το 1886 για να ταράξει με το έργο, αλλά και τη ζωή του, την αισθητική της εποχής!

"...το 1911, μια ομάδα ζωγράφων, η Hagenbund, εκθέτει. Ο Κοκόσκα αντιπροσωπεύεται με πολλά έργα του. Τη μέρα των εγκαινίων ξαφνικά μια ανατριχίλα διαπερνάει τις γραμμές των επίσημων προσωπικοτήτων. Εμφανίζεται ο διάδοχος του θρόνου, Φραγκίσκος-Φερδινάνδος.
Σεργιανάει σιωπηλά μπροστά στους πίνακες, τούς εξετάζει έναν-έναν, μετά στυλώνεται στη μέση της αίθουσας και κραυγάζει:
-Αηδίες!
Κάνει τρία βήματα και επαναλαμβάνει:
-Βρωμιές!
Και δείχνοντας με το δάκτυλο ένα πίνακα του Κοκόσκα, λέει:
-Αυτός ο άνθρωπος αξίζει να τού τσακίσουν τα κόκκαλα ένα-ένα!"

"Portrait of Alma Mahler",  Oskar Kokoschka, 1912  

            

Όσοι ασχολούμαστε με τη μουσική, στο άκουσμα του ονόματος Κoκόσκα πάντα έρχεται στο νου μας η σχέση του με την Άλμα Σίντλερ-Μάλερ, για την οποία φιλοτέχνησε  περίπου 450 έργα για να εκφράσει το πάθος του γι 'αυτήν.
Το πρώτο διάστημα της γνωριμίας τους ο Κοκόσκα φιλοτέχνησε ένα πορτραίτο της Άλμα...

Όταν εκείνη είδε τη σύνθεση τελειωμένη, η μορφή, η χρωματική παλέτα κι οι γραμμές της, έβγαζαν μια ένταση που  την παρέπεμψαν σε κείνη την αναγεννησιακή πριγκίπισσα, που ξελόγιασε τόσους καλλιτέχνες...Περιβόητη για την άγρια, παθιασμένη αγάπη της, Λουκρητία Βοργία!
Οραματιστικό και συνάμα κυνικό!

Όμως ο Όσκαρ -όπως είπε- τήν ήθελε ως μια άλλη Τζοκόντα, με τα ίδια μυστήρια χαρακτηριστικά με αυτά που έδωσε ο ντα Βίντσι στη Μόνα Λίζα του. Σκιαγράφησε τη νεαρή γυναίκα με κομψές, ιριδίζουσες αποχρώσεις, ...κοκκινωπά, μακριά μαλλιά.
Με στενά χείλη, που όμως ανέδυαν τόση ενεργητικότητα και την έκαναν να φαίνεται αποφασιστική, σχεδόν επικίνδυνη, μα συγχρόνως τόσο ελκυστική και ερωτεύσιμη!

Oι δυο τους συναντήθηκαν την άνοιξη του 1912 στην έπαυλη του Καρλ Μολ, πατριού της Άλμα.

Σύμφωνα με τα λόγια της γυναίκας:

"Ο Όσκαρ φορούσε ένα τριμμένο κοστούμι, τρύπιες κάλτσες...[...] ...είχε φέρει ένα στρατσόχαρτο για να σχεδιάσει. Τού πόζαρα..Ύστερα έκατσα στο πιάνο...Ξαφνικά , με άρπαξε στην αγκαλιά του! Έμεινα ακίνητη, μαρμαρωμένη..."

Όσο για τη συνέχεια, -αν πιστέψουμε τον Κοκόσκα-...:

-Μετά το φαγητό η Άλμα με οδήγησε με το ζόρι σε μια αίθουσα που βρισκόταν το πιάνο κι εκεί τραγούδησε -για μένα μονάχα, όπως είπε- το "Θάνατο της Ιζόλδης"...

"Oskar Kokoschka and Alma Mahler",  Oskar Kokoschka, 1912
(pinterest)

Το μουσικόδραμα του Βάγκνερ είναι ολοκληρωτικά επικεντρωμένο σε ένα και μοναδικό θέμα, την έκφραση του έρωτα!
Η μουσική του, θρίαμβος του ρομαντισμού, υμνεί τον έρωτα ως μοίρα, τον έρωτα ως ισχυρή δύναμη...ακόμα κι αν είναι δύναμη καταστροφής...όπως το πάθος που ένιωσε ο Όσκαρ για την Άλμα, που άγγιζε τα όρια της τρέλας...Ευλογία και κατάρα μαζί...

Λίγους μήνες αργότερα ο αυστριακός καλλιτέχνης, Όσκαρ Κοκόσκα φιλοτέχνησε με την ανεπανάληπτη τεχνική του ένα εικαστικό διπλό πορτρέτο(διπλανή εικ.) με τους δυο τους να κοιτάζουν επίμονα το θεατή που τούς παρατηρεί.
Αδιάφοροι για τις σκέψεις και τους συνειρμούς του παραμένουν πιασμένοι, σχεδόν αγκαλιασμένοι. Η στάση τους μοιάζει χορευτική, σαν να ετοιμάζονται να λικνιστούν απαλά και με λατρεία πάνω στους ήχους του "Liebestod", που η Άλμα τραγούδησε στο ζωγράφο εκείνη τη νύχτα της πρώτης τους συνάντησης... 

Ακούμε το "Liebestod" από την υπέροχη δραματική σοπράνο, βρετανίδα Πολίν Τίνσλεϊ:

Η σχέση των δυο εραστών υπήρξε πολύχρονη. Μια σχέση γεμάτη πάθος, έντονη κτητικότητα και ατέλειωτες σκηνές ζήλιας. Όταν η 'Αλμα δήλωσε στον Κοκόσκα πως επιθυμούσε να μην είναι πια μαζί, εκείνος κατέρρευσε και η ζωή του έγινε ανυπόφορη... Η κατάσταση τον οδηγεί σε ψυχική διαταραχή και πνευματική αστάθεια...
Αργότερα η Άλμα παραδέχτηκε πως οι απρόβλεπτες συναισθηματικές εκρήξεις του Όσκαρ ήταν η αιτία της διακοπής του δεσμού τους. Δεν άντεχε το βάρος της εμμονικής αγάπης του, παρότι ήταν αγάπη βαθιά ειλικρινής, με πάθος και άνευ όρων...
"Τα τρία χρόνια μαζί του ήταν μια συνεχής αγάπης μάχη. Ποτέ δεν είχα γευτεί τόση κόλαση και τόσο πολύ παράδεισο..."

Παλαιότερο κείμενο για τη σχέση Κοκόσκα-Άλμας μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

Τα κείμενα σε α΄πρόσωπο είναι από το βιβλίο: "Αλμα Μάλερ, η Τέχνη να σ'ερωτεύονται", Φρανσουάζ Ζιρού σελ 192, 195, εκδ. Ζαχαρόπουλος.